چکیده:
بنایی هروی(857-918 هجری) شاعر، موسیقیدان و خطاط مشهور عصر خود بوده، که متاسفانه دیوان شعر او تاکنون تصحیح و طبع نگردیده است. در تذکره هایی چون: حبیب السیر، خلد برین، تحفه سامی، ریاض العارفین و آتشکده آذر از این شاعر و هنرمند مشهور دوره تیموری ذکری به میان آمده است. موضوع این مقاله معرّفی اشعار بنایی و نگاهی به سبک شعر او با استناد به تک نسخه منحصر بفرد اشعار او در ایران (در اختیار نگارندگان این سطور) است. راقمان این سطور کار تصحیح دیوان بنایی را از روی نسخه سابق الذکر به پایان برده، امید که در آینده توفیق طبع و نشر آن را داشته باشند. بنایی در قالبهای غزل، قصیده، قطعه و تک بیت شعر سروده است، اما بخش عمده دیوان او را غزل (230غزل) تشکیل میدهد. در غزل بیشتر از سنّتهای شعری خراسان پیروی میکند و از میراث زبانی سبک خراسانی بهره میبرد و ظرافتهای شعر عراقی را نیز چاشنی آثار خود میآورد، لذا با وجود شباهتهای بسیار به زبان ساده غزل در سبک خراسانی، از نظر درونمایه غزل بنایی به سبک عراقی نزدیکتر است.
خلاصه ماشینی:
به عنوان شاهد در ابیات زیر به صنعت التفات توجه کنید: ز داغ تــازه بــه دســتان آن گــل ســوری میـــان بـــزم برافروخـــت شـــمع کـــافوری 1 به داغ سـاعد او بـین کـه نقشـبند قضـا نمــود حکایــت گلنــار بــر گــل ســوری مرابخوان و بسوزان به داغ خویش که نیست هزار داغ چو یک لحظه آتـش دوری (غـزل ٢٢٠) تلمیح هم از صنایع مد نظر شاعر است ، تلمیح بـه داسـتانهای پیـامبران نظیـر حضـرت سلیمان و یوسف نبی و داستانهای عاشقانه مثل شیرین و فرهاد ولیلی و مجنون در شـعرش آمده است : بنایی خاتم لعلش به دست من اگر افتد سلیمان زمان باشم چو باشد آن نگین با من (غزل ١٧٥) سنت دیگری که شاعران عهد تیموری از آن تبعیت میکردند جوابگویی یا اسـتقبال از شـعر شاعران متقدم با همان وزن و قافیه ایست که این اشعار در آن سروده شـده اسـت .