چکیده:
پژوهشهای ادبی بیانگر این نکته است که نثر پارسی تاکنون دگردیسی دوگانهای را پشت سر گذاشته است: گرایش از سادهنویسی به پیچیدهنویسی و بازگشت از پیچیدهنویسی به سادهنویسی. البتّه در هر دورهای میتوان نشانههایی از نثر ساده یا متکلّف را سراغ گرفت امّا در هر حال، یکی از این دو در سایه دیگری قرار داشته است.
مقایسه دو کتاب «نفثهالمصدور» و «درّه نادره» به عنوان دو کتاب شاخص در عرصه نثر فنّی، که یکی از آنها در ابتدای شکلگیری این سبک و دیگری در انتهای آن پدیدار شدهاند، میتواند فراز و فرودهای نثر فنّی را مشخّص کند.
این تحقیق در دو بخش نظری و کاربردی نگاشته شده است که در بخش اوّل، ویژگیهای نثر فنّی بررسی میشود. شیوه نگارش این بخش بدینگونه بوده است که با طرح پرسشهایی، ورود به حوزه بحث انجام گرفته و با استناد به آرای پژوهشگران، این پرسش واکاوی شده است.
در بخش دوّم، برجستهترین ویژگیهای سبکی و زبانی «نفثهالمصدور» و «درّه نادره» در دو محور کلّی «نفوذ زبان و ادبیات عربی و درهمآمیختگی فارسی و عربی» و «فراوانی آرایههای ادبی و تصویرپردازیهای شاعرانه» مقایسه شده است.
خلاصه ماشینی:
ادوارد براون ، وصاف الحضره را که ملک الشعراء او را «خاتم خداوندان نثر فنی تقلید شـده از عرب » (سبک شناسی ، بهار: ١٠٢) خوانده ، نخستین مفسد زبان فارسـی میدانـد و یـان ریپکـا، تـاریخ وصاف را «نمونۀ هراس انگیز یک نثر مصنوع فنی تاریخی » (تاریخ ادبیات ایران از دوران باسـتان تـا قاجاریـه ، ریپکـا: ٤٩٥) و مؤلف آن را در زمرة بزرگترین کسانی که «به فارسی لطمه زده » (همـان ، همـان : ٤٩٦) مـی دانـد کـه بایـد کتـاب او را «در ردیـف ابـداعات هنـری » (همـان ،٤٩٢) قـرار داد و شـاهکار مغلق نویسی (از صبا تا نیما، آرین پور: ٤٥) نامید.
در این تحقیق به بررسی جلوه های برجستۀ نثر فنی پرداخته میشود چراکه ایـن تحقیـق را گنجایی بیان همۀ ویژگیها نیست و خواننده میتواند با بازبینی کتابهای سبک شناسـی بهـار، تاریخ ادبیات صفا، ریپکا، براون و مقدمۀ نفثه المصدور و درة نادره به آگاهیهای افزونتـری در این زمینه دست یابد.
زیدری نسوی : ١٨) تفاوت درة نادره با نفثه المصدور در آن اسـت کـه «ایـن آمیختگـی در درة نـادره چنـان بی حساب و کتاب بوده که دستگاه صرفی زبان را از کار انداخته » (بازاندیشی زبان فارسی ، آشـوری : ١١٥) است .