چکیده:
بررسی سبک شناسانه هر اثر ادبی، در شناخت ویژگیهای زبانی، ادبی و فکری آن اثر نقش اساسی دارد. این مقاله بر آنست تا شاخصه¬های سبکی غزلیات نظامی گنجوی را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد تا با تکیه بر آن، ساختار و محتوای غزلیات او نشان داده شود. این قالب ادبی در دیوان نظامی از لحاظ سادگی¬ و روانی کلمات، موسیقی، تصویرسازی، صنایع ادبی و درون مایه متمایزاست زیرا منعکس کننده عواطف و احساسات درونی شاعر و قدرت او در غزلسرایی میباشد. لازم به ذکرست با وجود اهمیت و جایگاه ویژه این قالب ادبی در دیوان نظامی هیچ پژوهش در خور توجهی در باب آن انجام نشده است. به این منظور این پژوهش در سه سطح فکری، ادبی، زبانی غزلیات نظامی رابر اساس آمارهای دقیق تحلیل میکند. بررسی این غزلیات نشان میدهد که وی در این قالب ادبی نیز از توان بالایی برخوردار است و این اشعار هم از نظر مضمون و هم از نظر بلاغت قابل توجه است.
خلاصه ماشینی:
شـهرت و قبول گسترده ای که در پنج گنج نظامی یافت میشود، سبب شده است تا بخـش دیگـری از سروده های این شاعر یعنی غزلیات او از نظر دور بماند؛ با اینحال نظـامی ماننـد بسـیاری از شعرای فحل ادب فارسی در کنار منظومه های مشهور خود در لحظـاتی خـاص بـه سـرایش غزل دست زده است و از عشق یا هستی و مستی سخن رانده است اما مشخص کردن تعداد واقعی غزلیات نظامی آسان نیست .
سطح ادبی (Literary Level) بررسی این بعد از اشعار شاعر نشان میدهد که وی در غزلیات نیز مانند خمسه بـه اهمیـت کاربرد آرایه های ادبی واقف است و با بکار بردن این فنون در کنار تصویرسازی و تکنیکهـای بیانی توانسته بعد هنری و زیبایی شناسی اشعار خود را برجسته سـازد.
ـ تصویر سازی به کمک مفاهیم و اصطلاحات علم نجوم نظامی در غزلیات خود از مفاهیم نجومی برای بیان اندیشه هـا، دریافـت و عواطـف خـویش بهره برده است و با پیوند اجرام و صور فلکی با عنصر تخیل شاعرانه منبعی پایان ناپذیر برای تصویرسازی خلق کرده است : (همان ، ص ٢٧٠) گونة گندم او سنبل تر دارد باز کمترین خوشة او سنبلة گردون است در این بیت شبکه متراکمی از استعارات آمیخته با صنایع بـدیعی وجـود دارد: خوشـه و سنبل ایهام تناسب دارند، خوشه همان برج سنبله است و سنبل نیز استعاره از زلف معشوق است ؛ در ضمن تناسب میان گندم و خوشه نیز قابل ملاحظـه اسـت و بـدین ترتیـب شـاعر توانسته با کمک گرفتن از این اصطلاحات نجومی زیبایی چهره و زلف معشـوق را بـه ذهـن تداعی کند که در نوع خود بکر و تازه است .