چکیده:
توجّه به فرهنگ شهروندی و آموزش آن، رویکردی نوین است که کشورهای توسعه یافته به آن پرداختهاند و نتایج موثر آن در رفاه وتوسعه جامعه باعث شده کشورهای در حال توسعه نیز ضرورت آن را درک کرده و زمینه آموزش را فراهم آورند. هدف از این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، تعیین میزان حضور مضامین مرتبط با آموزش فرهنگ شهروندی و فرهنگ قانونمداری- به عنوان یکی از مؤلفههای اساسی آن- در محتوای داستانها و حکایتهای فارسی و نقد آن است. جامعه آماری این تحقیق، داستانها و حکایتهای کتاب فارسی بخوانیم دوره ابتدایی آموزش و پرورش سال 1394-1393 است. واحد زمینه نیز متن کتابهای یاد شده و واحد تحلیل (ثبت) مفاهیم مرتبط با آموزش فرهنگ شهروندی قانونمداری در نظرگرفته شده است. نتایج بدست آمده احاکی از این است که از کلّ 72 داستان وحکایت ثبت شده فقط 17 مورد دارای شاخصهای مرتبط با قانونمداری بوده که اکثرا نیز در پایه های دوم و سوم هستند که دانشآموزان از توانایی و مهارت خوانداری کمتری برخوردارند. همچنین بررسی میزان فراوانی شاخصها نشان میدهدفراوانی شاخصها از یک تعادل نسبی برخوردار نیستند؛ بطوری که شاخص رعایت حقوق شهروندان دارای 53 درصد و پایبندی به هنجارها، ارزشها و قوانین و مقرّرات 5.9 درصد فراوانی است. همچنین 67 درصد از مضامین مطرح شده در شاخصها دارای بار آموزشی منفی، در جهت تضعیف فرهنگ قانونمداری هستند و این موضوع با اهداف نظام آموزش و پرورش کشور مغایرت دارد و لزوم بازنگری و اعمال اصلاحاتی درخصوص محتوای این کتاب ها را ضروری می نمایاند.
خلاصه ماشینی:
روش تحقیق ازآنجا که مؤلفهی قانونمداری- در جایگاه یکی از مؤلفههای فرهنگ شهروندی- موضوع بحث این مقاله است، در این پژوهش برای تعیین میزان وجود شاخصهای مربوط به این مؤلفه، ابتدا مبانی نظری و تجربی تحقیق و نیز اهداف تربیت اجتماعی در مصوبات سال 1377 شورای عالی آموزش و همچنین شاخصهای عملیاتی مطرح شده در مصوبات دبیرخانهی شورای عالی انقلاب فرهنگی 1389 و اهداف مطرح شده از سوی دبیرخانهی شورای عالی آموزش و پرورش کشور در سال 1389، سند تحول راهبردی نظام تربیت رسمی و عمومی جمهوری اسلامی ایران در افق چشمانداز وزارت آموزش و پرورش و سند چشمانداز توسعهی بیست سالهی جمهوری اسلامی ایران، ایران 1404 مصوب 1382، بررسی و فهریستی متشکل از شاخصهای فرهنگ شهروندی مرتبط با قانونمداری، تهیه گردید و تحلیل محتوای داستانها و حکایتهای کتاب فارسی ابتدایی برای جستوجوی جملات و مضامین مرتبط با آن، بر اساس این فهرست، صورت پذیرفت.
جدول 3: توزیع فراوانی شاخصهای مؤلفه قانونمداری در داستانها و حکایتها (رجوع شود به تصویر صفحه) بررسی جدول شماره 3 نشان میدهد در کتابهای پنج پایهی دورهی ابتدایی (دوم، سوم، چهارم، پنجم و ششم) در مجموع از 17 واحد ثبت شده در زمینهی شاخصهای مؤلفهی قانونمداری، بیشترین فراوانی واحد ثبت شده با 9 واحد، به شاخص رعایت حقوق شهروندان، مربوط است و کمترین آن به شاخص پایبندی به هنجارها، ارزشها و قوانین و مقررات (1 واحد) پیوند مییابد؛ همچنین شاخص مربوط به اعتماد به دیگران و نداشتن سوء ظن و شاخص اعتقاد به حاکمیت قانون و عدم اقدام خودسرانه نیز 2 واحد است.