چکیده:
در میان شاعران بزرگ ایران، سعدی از جمله شاعرانی است که از خویش سخن گفته است. امّا با اندکی تامّل در آثار وی درمییابیم که شناسایی شخصیت، افکار و آثارش رمز و رازهای بیشتری نسبت به شاعران دیگر دارد. همچنین گفتههای سعدی در نوشتههایش بهویژه در زمینه عشق و عرفان، با نوعی ابهام همراه است. از سوی دیگر به نظر میرسد این باورها و افکار تحت تاثیر اندیشهها، عقاید و تفکرات امام محمّد غزالی بوده است. این متفکران در نظامیّه بغداد به فاصلهی یک قرن از یکدیگر به تعلیم و تعلّم پرداختند. سعدی در باب هشتم گلستان به طور مستقیم اشاره میکند «مرا در نظامیه ادرار بود» و همچنین نظر به تدریس کتابهای غزالی و اثرپذیری مستقیم و غیرمستقیم از وی درنهایت میتوان بدین نتیجه رسید که سعدی با هنرمندی تمام این تاثیرپذیری از تفکّرات و عقاید غزالی را بسیار ادیبانه و هنرمندانه در نوشتههایش منعکس کرده است. افزون بر این، غزّالی همانند سعدی یک فقیه شافعی با مسلک اشعری و متکلّمی متمایل به تصوف و عرفان بوده است. ما در این نوشته بر آن هستیم تا ضمن بیان جایگاه عرفانی سعدی و غزالی از نظریههای مطرح در ادبیات تطبیقی به بررسی تاثیرپذیری سعدی از امام محمّد غزّالی در موضوع عرفان و تصوف بپردازیم.
خلاصه ماشینی:
ما در این نوشته بر آن هستیم تا ضمن بیان جایگاه عرفانی سعدی و غزالی از نظریه هـای مطرح در ادبیات تطبیقی به بررسی تأثیرپذیری سعدی از امـام محمـد غزالـی در موضـوع عرفـان و تصوف بپردازیم کلمات کلیدی: سعدی، عرفان و تصوف ، غزالی ، اثرپذیری و تطبیق ، ادبیات فارسی قرن ٧-٥ مقدمه : در جهان اسلام رویکردهای اخلاقی مختلفی مطرح شـده اسـت کـه اخـلاق عرفـانی از مهمتـرین آنهاست .
اگر ما بپذیریم امام محمد غزالی بعد از گرایش به تصوف و عرفان و رد فلسفه از طریق کتا- بهایی چون تهافت الفلاسفه و المنقذ من الضلال ، دارای مشرب عرفـانی بـر اسـاس مکتـب معـاملات گردیده است ، از این منظر هیچ صوفی عارف و شاعر صوفیمسلکی از جمله سعدی از سـیطرة نفـوذ افکار غزالی چه در جهات اخلاقی، تعلیمی، دینی و نیز از همه مهمتر عرفـانی خـارج نمانـده اسـت .
١-٣- پیشینه پژوهش : با اینکه در سدة اخیر مقالات ، پایان نامه هـا و کتابهـای متعـددی در زمینـۀ بررسـی آراء سـعدی و همچنین افکار، باورها و اندیشه های غزالی از سوی پژوهشگران این عرصه در داخل و خارج کشور و در جهان عرب تألیف و تحریر گردیده است ، اما اکثر این تألیفات فقط به یکی از این دو بزرگ و بـه بررسی بخشی از اندیشه های هر یک از آنها اختصاص یافته است و تاکنون با وجود بررسیهایی کـه صورت گرفته ، اثر و مقاله یا کتابی که این جنبه از موضوع را به چالش بگیرد و پیرامون آن مقاله یـا کتابی پژوهشی تألیف نماید بدست نیامد و لذا از این حیث این مبحث و این پژوهش یعنی بررسـی عرفان غزالی و اثرپذیری سعدی از عرفان وی و دیگر افکار صوفیانه اش در نوع خود منحصر بـه فـرد است .