چکیده:
خیالی بخارایی از شاعران ایهام پرداز قرن نهم هجری است. وی دارای غزلهای روان و خیال انگیز است. خیالی بخارایی از آرایه های بدیع معنوی و انواع تشبیه و استعاره ، بسیار زیبا و دلنشین ، بهره جسته است. این پژوهش بر آن است تا سبک خیالی را در بکارگیری انواع نامواژههای ایهامی ، بررسی و تحلیل نماید. این شاعر ، هنرمندانه با نامواژههای اعضا و جوارح انسان ، واژهها و اصطلاحات عرفانی ، واژه و اصطلاحات قلندری ، نامهای اشخاص ، نام طوایف و اقوام ، واژههای دینی ، واژه ها ، اصطلاحات و ابزارهای موسیقی ، نامهای مکانی ، ابزارهای جنگی ، نام اجرام آسمانی و... نامواژههای ایهامی آفریده است. وی در این زمینه به شعر و هنر شاعران قبل از خود بویژه شاعران گروه تلفیق ، همچون : خواجو کرمانی ، سلمان ساوجی ، ناصر بخارایی ، کمال خجندی و حافظ شیرازی توجّه داشته است. البّته تاثیرگذاری حافظ بر غزلهای خیالی بخارایی برجسته تر از دیگر شاعران ذکر شده است.
KhialiBokharaei is an ambiguity processor poet of the ninth century. He has fantastic lyrics. Bokharaei has been used of spiritual and modern arrays, beautiful simile and metaphors. This study aims to analyses the Khiali' style in use of a variety of ambiguous words name. This poet artistically by words name of human's organ, words and mystical terms, words and expression bell, the name of places, the name of person, the name of clans and tribes, religious words, words, phrases and musical instrument, instrument of war, the celestial bodies and etc. has been created ambiguous words name. In the fields of poetry and art, he has attended to previous poets, especially poets of combining groups such as: khajookermani, Salman sajavi, NaserBokharaei, kamalkhujandi and Hafez shirazi. Of course, Hafez' influence on imaginary lyrics of Bokharaei is more prominent than the other poets listed.
خلاصه ماشینی:
دیگر ابیات مشابه عبارتند از : هـر در اشـکی کـه آمـد چشـم گریـان را بـه دسـت بر سر بازار سودای تـو بـر وجهـی نشسـت ۸۹-۱ ماه را گویی مگر نسبت بـه رویـش کـرده انـد ورنه بی وجهی به حسن خویشـتن ،مغرورنیسـت ۹۲-۳ یکی از مترادفات واژٔە «وجه » واژٔە «روی» است که این واژه نیز بسیار بطور ایهام در اشعار خیالی بکـار رفته است از جمله : میدهند اشک خیالی را بتان ، رنگ عقیق آب روی است آنچه سلطانان به سایل می دهند ۱۲۰-۶ اشک را زان رو فکندم از نظر کاندر رهت زو ندیدیم آب رویی تا مرا رسوا نکرد ۱۸۹-۳ سرخ رویم همچو گل ای سرو ازین معنی که هست آب روی من ز اشک لاله گون خویشتن ۳۱۸-۴ ج شاعر در ابیات فوق ، آب رو را در معانی : ۱- اعتبار ، قدر ، شرف ۲- اشک ۳- شادابی و طـراوت بکـار بـرده اسـت .
نامواژه ها و اصط لاح ات عرفانی پیر از میان واژه های متداول در میان عارفان و اهل تصـوف کـه در اشـعار خیـالی بخـارایی ، دارای ایهـام باشند ، بیشترین بسـامد را واژٔە «پیـر» داراسـت زیـرا شـاعر آن را بـه دو معنـای : ۱- فـرد سـالخورده و کهنسال ۲- مرشد و عارف کامل در ابیاتی همچون ابیات زیر ، بکار گرفته است : پیر شـد مسـکین خیـالی در غـم هجـران یـار وآن جوان هرگزنمـی پرسـدکـه حـال پیـرچیسـت ?- حـــال ضـــعف دل عشـــاق کســـانی داننـــد که در اندوه جوانی بـه هـوس ، پیـر شـدند ۱۰۸-۴ مـرا بـه عهـد جوانـان ز عشـق ، حاصـل کـار همین بس است خیالی که پیـر کـار شـدم ۳۰۷-۶ روزی رســی بــه دولــت پیــری تــو ای جــوان کز راه سرکشی نسـتیزی بـه پیـر خـویش ۲۷۱-۴ «حافظ شیرازی ترکیبات : پند پیران ۱۲۶-۵ / پیر دهقـان ۸۸-۶ / پیـر گلرنـگ ۲۰۳-۸ / پیـر مغـان ۳۹-۴ و پیر منحنی ۴۷۹-۵ را ایهـامی آورده اسـت .