چکیده:
بشر از قدیمالایّام، از همان زمان که به هستی خود و نیازهایش پی برد و درصدد رفع آنها برآمد و متوجه دنیای پیرامونش شد با مفاهیم گل و گیاه و درخت آشنا گردید. چنانکه از تفاسیر اسلامی برمیآید آدم و حوا در پی وسوسه شیطان و نافرمانی از خدا و خوردن دانه گندم یا سیب از بهشت رانده میشوند. این بارزترین نمونه ارتباط آدمی با گیاه است و به دنبال آن آگاه از بیستری و پناه بردن به نخستین پوشش یعنی برگهای درخت انجیر، بر طبق روایات معتبر. گویی آدمی با بیرون شدن از بهشت جهالت بسوی معرفت تدریجی گاه بر میدارد و در این مسیر متوجه گیاهان و جانوران از منظری ژرفتر میشود. گلها و گیاهان از خاک برمیآیند و به خاک بر میگردند شاید همین همذاتپنداری سبب شده باشد که او گیاهان را همچون خود دارای قدرتی خاص دانسته و بخاطر ویژگیها و خواص عجیب آنها، آنان را شایسته تقدس نیز بداند. در این مقاله «انار» از دیدگاه اساطیر و باورهای عامیانه بررسی شده و بازتاب آن در آیینها و فرهنگ ایران زمین تبیین میگردد، سپس جایگاه و کاربرد آن در پهنه ادب فارسی مورد مداقه قرار میگیرد. همانگونه که در متن مقاله به تفصیل بیان شده است انار جایگاه خاصی در ادب فارسی دارد و در فرهنگهای مختلف، نماد فراوانی، برکت و جاودانگی است و شاید همین امر یکی از دلایل تقدس آن باشد چراکه بیمرگی از آرزوهای دیرین بشر است.
خلاصه ماشینی:
همانگونه که در متن مقاله به تفصیل بیان شده است انار جایگاه خاصی در ادب فارسی دارد و در فرهنگهای مختلف ، نماد فراوانی، برکت و جاودانگی است و شاید همین امر یکی از دلایل تقدس آن باشد چراکه بیمرگی از آرزوهای دیرین بشر است .
در این مقاله پس از معرفی و ذکر خواص انار به بررسی آن از دیدگاه اساطیری و فرهنگ عامه میپردازیم و سپس با مداقه در اشعار شاعران پارسی گوی، چگونگی کاربرد و نقش و جایگاه این میوه بهشتی در فرهنگ و ادب فارسی تبیین میشود چرا که شاعران و نویسندگان نیز برای بیان افکار و احساسات خود همواره به مام طبیعت متوسل شده و از آن بعنوان ابراز تشبیه ، استعاره ، نماد و سمبل سود جسته اند.
» (فرهنگ اساطیر و داستانواره ها در ادب فارسی، (۱۶۶ :۱۳۸۶ در بسیاری از فرهنگها انار بعنوان یک میؤە افسانه ای برای بشر مطرح بوده است .
افسانۀ «انار پری» دربارٔە حاکمی است که با دیدن خوابی عجیب آنقدر گریه میکند تا اینکه چشمهایش نابینا میشود یا افسانه هایی از جمله «انار وکولی» و «انارخاتون » و افسانۀ دختران انار نیز در همین منابع نقل شده است که همه نشان از اهمیت انار در میان مردم و جایگاه آن در باورهای عامیانه دارد.
از انواع دیگر انار در ایران که نامگذاری خاص و جالبی دارد میتوان به «خاتونی» یا «خانمی» یا «آمنه خاتونی» اشاره کرد که به جهت محبوبیت این نوع انار در میان خانمها چنین نامگذاری شده است .