چکیده:
با وجود آنکه بخش عظیمی از گنجینههای ادبی- فرهنگی ایران در سالهای اخیر شناسایی و معرفی گردیده، با این وجود کم نیستند آثار ارزشمندی که همچنان در پرده خمول ماندهاند؛ از جمله این آثار،"ذیل المعارف" اثر شیخ صدر الدین جنید بن فضل الله شیرازی، از شیوخ و کاملان قرن هشتم به زبان فارسی آمیخته به عربی با غالبیت عربی است. کتاب او مهمترین شرح عوارف المعارف شیخ ابوحفص شهاب الدین عمر سهروردی(م632)است که از امّهات متون صوفیه به زبان عربی بشمار میرود و از زمان تالیف، مورد عنایت جدّی شیفتگان طریقت قرار گرفته و کتاب درسی اهل تصوف در خانقاهها گشته بود. نسخه شناخته شده و منحصر بفرد این کتاب در ایران، متعلق به آستان قدس رضوی مشهد است و در این نوشتار، سه نسخه نویافته از آن که متعلق به کتابخانههای دانشگاه کمبریج لندن، حالت افندی و عاطف افندی استانبول ترکیه است، نیز معرفی میگردد. هدف اصلی نوشتار آنست که به شیوه تحلیل محتوا ، ضمن معرفی اجمالی مصنّف و بیان ضرورت و اهمیت تصنیفش در حل معضلات و دشواریهای عوارف المعارف ، نسخه از نقطه نظر ارزش ادبی و عرفانی، مورد مداقّه قرار داده شود.
Although a large part of Iranian culture literary treasures identified and introduced in recent years but not least valuable works that are still unknown .Some of these works, "zeyl _ ol _ maaref" was written by Sheikh Junaid ibn al-Sadr, Fadlallah, the great mystic of the eighth century with Persian language mixed Arabic. His book The description "avaref _ol_maaref" Sheikh Shahabuddin Umar al-Suhrawardi (d.632) is the most importat Sufi book in Arabic became the official textbook in monasteries.The most Known and unique version of this book,is "Astan Quds Razavi Mashhad" And then Introduced newfound edition of the Cambridge University Library and Istanbul, Turkey halat Effendi's and atef Effendi.The main objective of this paper in method of content analysis, is introduced the author briefly and explained the necessity and importance in solving problems and difficulties "avaref _ol_maaref", and is contemplated the stylistic and The literary and mystical value of this manuscript.
خلاصه ماشینی:
بسیاری از شخصیتهای بزرگ ادبی – عرفانی، شیخ را مرشد خود قرار داده بودند؛ از جمله : اوحد الدین کرمانی ، نجیب الدین علی بزغش ، شیخ صفی الدین اردبیلی ، عز الدین محمود کاشانی و سعدی شیرازی که گویا در بغداد خدمت شیخ رسیده و در بوستان ، از گفتار و احوال مرشدش سخنی چند را به قصد اندرز منظوم ساخته است ؛ مقامـــــات مـــــردان بـــــه مـــــردی شنــــــو نــــــه از ســــــعدی از ســــــهروردی شــــــنو مـــــرا شـــــیخ دانـــــای مرشـــــد، شـــــهاب دو انــــــــدرز فرمـــــــــــود بــــــــر روی آب یکــــی آنکــــه در جمــــع ، بــــدبین مبــــاش دگــــر آنکــــه درنفــــس ، خـــودبین مبــــاش از سهروردی آثار و تصانیف بسیاری برجا مانده که در تذکره ها و تراجم از آن نام برده شده و تعدادی هم به چاپ رسیده است ؛ اما مهم ترین اثر سهروردی که از همان اوان نگارش مورد توجه فراوان قرار گرفت و حتی بطور رسمی کتاب درسی خانقاهها گشت ، عوارف المعارف است که در نوع خود کم نظیر و تا حدی تالی رسالۀ قشیریه به حساب می آید که به برطرف ساختن شکاف میان شریعت و حقیقت توجه دارد.
) ؛ ترجمۀ کمال زاده چلپی(فهرست فارسی، منزوی: ۲/ ۱۰۸۶) ؛ شرح فیض الله بن بهبود علی خراسانی با عنوان " نجات السالکین " (سدٔە سیزده هجری) ؛ نسخه ای در کتابخانۀ نوشاهیه پاکستان و نسخه ای در کتابخانه آستان قدس به شماره ۲۸۴(ترجمه عوارف ، انصاری: ۳۷-۴۰) ؛ شرح صدر الدین جنید بن فضل الله (۷۹۱ ق ) با نام ذیل المعارف (فهرست نسخه های خطی فارسی کتابخانه نوشاهیه : ۴۷/۱۹) که نسخه های آن موضوع بحث در این مقاله است .