چکیده:
ادبیات دوره افشاریه و زندیه در تاریخ ادب فارسی حدود نیم قرن را در برمیگیرد ( ١١٤٨ هـ . تا١٢٠٠ هـ . ). شروع این دوره مقارن با سقوط دولت صفویه و به تبع آن ضعف و تزلزل در سبک هندی و در نهایت برچیده شدن این شیوة سخنوری در ایران است . در این دوره به سبب شرایط خاص سیاسی اجتماعی و نیز مسائل مرتبط با آن تحول عمیق در ادبیات بمعنای نوآوری و تجدد بوجود نیامد. بلکه همه تلاشها مصروف و منتهی به بازگشت ادبی شد. بنابراین در آغاز این پرسش مطرح میشود که چرا ادبیات دورة افشاریه و زندیه به بازگشت روی آورد؟ در پاسخ به پرسش مذکور، سیر تحول تدریجی ادبیات دورة افشاریه و زندیه با تاکید بر محوریت شعر دورة مذکور و با در نظرگرفتن عوامل تاثیرگذار در آن بررسی و ارزیابی شد تا اینکه آثار و نشانه های عوامل مختلف در شکل گیری و گرایش شعر این دوره بسوی بازگشت بصورت جداگانه مشخص و روشن گردید. نگارنده از این دوره با عنوان "جنبش ادبی"اما ضعیف و بدون پشتوانه یاد میکند اندیشه و ذهنیت این تحول و حرکت در عصر افشاریه شکل گرفت و در روزگار زندیه به انجمن ادبی تبدیل شد. انجمن ادبی اصفهان در دورة اول بازگشت از جنب وجوش شاعران برای جان بخشی دوباره به ادبیات حکایت دارد.
خلاصه ماشینی:
بررسی و تحلیل علل و عوامل شکل گیری سبک بازگشت ( با محوریت شعر دورة مذکور ) چکیده ادبیات دوره افشاریه و زندیه در تاریخ ادب فارسی حدود نیم قرن را در برمیگیرد ( ١١٤٨ هـ .
بازگشت ادبی، ادبیات افشاریه و زندیه ، زمینه های بازگشت مقدمه و کلیات اصولا برای شکل گیری ادبیات و سبک هر دورة تاریخی، زمینه هایی از پیش ایجاد میشود تا اینکه شعر و نثر آن دوره ، رشد و بالندگی خود را طی کند و متناسب با شرایط اجتماعی و فرهنگی همان عصرپیش برود.
هر چند در دهۀ آخر حکومت صفویه شعرا به تدریج سبک هندی را رها کردند و میل به بازگشت نمودند اما شکل گیری اولیۀ این مکتب در دو دورة تاریخی یعنی از زمان سلطنت نادرشاه افشار (١١٤٨هـ .
سابقۀ تحقیق و ضرورت تحقیق : از آنجاکه وضعیت ادبی این دوره و سهم و نقش شاعران و نویسندگان دورة افشاریه و زندیه در تحول ادب فارسی دورة بعد مشخص نشده و نیز بطور کلی به آثار دوره های مذکورکمتر توجه شده است ، لذا نگارنده تصمیم گرفت به بررسی و تحقیق در این زمینه بپردازد.
بحث وتحلیل در این مبحث با تکیه بر تاثیر شاخصه هایی ١ که هر کدام در تغییر و تحول و یا ثبات و رکود ادبیات یک دوره نقش بسزایی دارند به بررسی و تحلیل اوضاع ادبی ایران در دورة بازگشت اول میپردازیم : ١.
اما در عهد کریم خان زند و جانشینان او، وجود امنیت و آرامش نسبی و توجه اندک آنان به شعرا و نویسندگان مایۀ رونق و تحول نسبی ادبیات در این دوره شد.