چکیده:
بشر در طول تاریخ خود، مکتب ها و حکومت های زیادی را تجربه کرده است؛ ولی در هیچ یک از آنها گمشده خود را که عدالت و صلح و امنیت است، پیدا نکرده و پیوسته در ناکامی و شکست بوده است. امروز بشریت به دنبال اندیشه سیاسی دیگری است که ارزش های انسانی را در آن بیابد و آن، اندیشه سیاسی منجی است که در اسلام با حکومت مهدوی تحقق می یابد. موضوع مهدویت و منجی از موضوعاتی است که توجه ادیبان و شاعران را به خود معطوف داشته است. مطالعه و تعمق در این عرصه؛ بعد از ادبیات عاشورا، سهم چشم گیری را به خود اختصاص داده است.
از این رو، مهدویات _ به عنوان یکی از موضوعات شعری شیعی _ گستره وسیعی از ادبیات شیعی را در دوره های گوناگون فراگرفته و کانون توجه شاعران فراوانی قرار گرفته است. از جمله، شاعران قرن اول تا چهاردهم هجری است که در مجموعه ده جلدی کتاب ادب الطف تالیف جواد شبر، نام و اشعار عاشورایی آنها گردآوری شده است. برخی از این شاعران نیز در شعر خود ارادت خالصانه خویش را به محضر امام عصر اظهار داشته اند و در زمینه ها و موضوعات گوناگون درباره آن حضرت به سرایش پرداخته اند. لذا، این جستار بر آن است تا با رویکردی تحلیلی _ توصیفی سیمای مهدویت را در پنج جلد نخست مجموعه ادب الطف بپردازد و بازتاب مفاهیمی همچون غیبت، انتظار، دادخواهی، انتقام جویی، ادامه دادن راه اهلبیت و برپایی حکومت عدل را در اشعار آنان تبیین و تحلیل کند.
Human beings have experienced many schools and governments throughout the history, but in none of them they have found what they have lost, i.e. justice, peace and security. Human being have consistently failed or been defeated in this regard. Today, humanity is seeking another political thought to find human values in it, and it is the political thought of the Savior which is accomplished in Islam with Mahdavi government. Theissues of Mahdism have attracted the attention of the scholars of literature and also poets. Investigation and reflection in this research area, after the Ashura literature, has been extensively increased. Therefore, Mahdaviat - as one of the subjects in Shi'i poetry - has formed a wide range of Shiite literature in different periods and has grabbed the focus of many poets. Among them, the poets from the first century to the fourteenth century whose Ashura poems have been compiled in a ten-volume collection called " Adab al-Taf ", by Javad Shebar. Some of these poets have expressed their genuine dedication to Imam-Al-Asr (the Imam of the "Period") in their poems and have written poems about this Imam in various areas and subjects. Therefore, the current investigation, by adopting a descriptive-analytic perspective aims to describe the face of Mahdism in the first five volumes of the Adab al-Taf collection and analyze the reflection of concepts such as absenteeism, waiting, advocacy, revenge, the continuation of the Ahl al-Bayt’s path, and the establishment of a just government in their poems.
خلاصه ماشینی:
"فرد مؤمن و معتقد در کنار سایر اعتقادات دینی این باور مذهبی را نیز مورد توجه قرار دهد که نه تنها خداوند از طریق ناظران و مراقبان چون فرشتگان خود بر ما و اعمال ما نظارت نامحسوس دارد، بلکه انسان کامل و امام هر عصر به عنوان خلیفه او نیز به طور نسبتا محسوس ناظر اعمال انسان است و در این عصر همه رفتارهای ما تحت نظارت مستقیم و غیرمستقیم امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف قرار دارد و حضرت گذشته از آنکه شاهد اعمال ماست، هر هفته، نامه اعمال ما به محضر و حضور او عرضه میشود.
(حجتی، 1372: 103) گاه فعل امر در بیان خطابی نسبت به خداوند سبحان بوده که جنبۀ دعایی به خود گرفته است؛ برای نمونه شاعر در ابیات با استفاده از افعال امر از خداوند طلب ظهور امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف و مبارزه با جور و ستم توسط ایشان را دارد که بدین ترتیب این افعال از معنای نخستین خود دور شده و در معنای مجازی دعا استعمال شدهاند؛ لیکن با توجه به محتوای ابیات که پیرامون مبحث انتظار است میتوان مراد از این افعال را رجاء و امید نیز دانست: فأدرک الثار منهم وانتقم لبنی الزهرآءبالقائم الخلف المهدی من نطقتاظهر به دینک اللهم وامح به ممن لهم بالبغض قد دانابه البشائر اسرارا وإعلاناما کان أحکمه الشیطان بنیانا (شبر، 1409: ج5، 225) پس منتقم آنان را یاری کن و انتقام فرزندان فاطمه زهرا( را از کسانی بگیر که با کینهشان نزدیک شدند/ به وسیلۀ قائم و جانشین و مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف آن که بشارتها به صورت پنهان و آشکار از او سخن گفتهاند/ خداوندا!"