چکیده:
اندیشمندان هر حوزهای برای انتقال مفاهیم و موضوعهای مدنظر خویش، زبان خاصی را برمیگزینند تا بتوانند به نحو احسن این فرآیند را عملی کنند. در حوزه ادبیات عرفانی نیز عرفا برای اینکه غیر را شایسته درک تجربههای شخصی و مفاهیم متعالی خویش نمیدانستند، زبانی را برگزیدهاند که«رمز» یکی از مهمترین خصوصیات آن بشمار میآید. یکی از این عرفا عطار نیشابوری است که سرودههای وی خاصه غزلیاتش آکنده از رمز است. حضور طیف گستردهای از رمزها، پژوهشگران را بر آن داشته است که به دستهبندی آنها بپردازند. از جمله کارهایی که در این زمینه صورت پذیرفته است، ساماندهی رمزها تحت عنوان«شبکههای رمزی» است که انواع مختلف آنها را ذیل شبکهای خاص قرار داده است.در تحلیل متنهای عرفانی باید این اصل را همواره مد نظر داشت که هر اصطلاحی را در قالب اندیشه عرفانی همان شخصیت، مورد تامل و بررسی قرار داد و از کلیگویی در این زمینه اجتناب ورزید. از این رو در این مجال سعی شده است که شبکههای رمزی در غزلیات عطار با محوریت اندیشه و تجربههای عرفانی وی، مورد مداقه قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
شیوة پژوهش در این مقاله که تحلیلی - توصیفی است در آغاز به تعریفی کوتاه از مقولۀ رمز در عرفان و سپس بطور خاص ، به شبکه های رمزی در دیوان عطار پرداخته خواهد شد.
ضرورت پژوهش اگرچه پیرامون رمز و در پی آن نمود این مقولۀ مهم در عرصـــۀ عرفان ، کتاب ها، مقاله ها و تحقیقهای بیشـماری صـورت گرفته اسـت ، اما با توجه به گسـتردگی متون عرفانی و همچنین عدم پیشــینۀ درخور توجه در مورد«شــبکه های رمزی » در غزلیات عطار، ضــرورت تحقیقی مســتقل و جداگانه بشدت احساس می شود.
از این رو، با وجود ج ستجوهای فراوان ، منبع مستقلی را نمیتوان یافت که بطور خاص به «شبکه های رمزی » در غزلیات عطار پرداخته باشد، اما برخی از محققان حین بحثهای مختلف پیرامون غزلیات عطار، اشاره هایی پراکنده به این موضوع داشته اند که در ذیل به آنها اشاره میشود: - پورنامداریان ضمن تحقیق در غزلی از عطار که هستۀ اصلی آن را معشوق غزلیات عطار تشکیل میدهد، اشاره های کلی به این نکته داشته است که وقتی صوفیه از مفاهیمی ، مانند: زهد، مسجد و...
خرابات اگر بخواهیم فقط یکی از عناصر شبکۀ خمری ؛ یعنی ، «خرابات » را در این مجال مورد مداقه قرار دهیم ، به عمق اندیشه های عرفانی عطار پی خواهیم برد.
مجموعه ای از عناصر اجتماعی نیز در عالم عرفان می توانند زیرشاخه های شبکۀ رمزی مدنی باشند که شمار این موارد در غزلیات عطار ١٤ مورد است که ١٥٠ بار در آن مشاهده می شوند.