چکیده:
دانش سبکشناسی به کمک پژوهشگران آمده تا بتوانند به شیوهای روشمند، به لایههای پنهان اندیشه نویسنده پی ببرند. در این جستار با تکیه بر روش استقرایی مبتنی بر توصیف و تحلیل، شاخصههای سبکی کتاب «قمقام زخّار و صمصام بتّار»را در لایههای آوایی، واژهای، نحوی، بلاغی و ایدئولوژیک مورد واکاوی قرار دادهایم و از رهگذار این روش، به چگونگی تفکرات فرهاد میرزا پی ببریم. بهرهمندی از جناس، سجع و تکرار در لایه آوایی بسامد بالاتری دارد. در لایه واژهای، غلبه واژههای انتزاعی سبب میشود مخاطب به هنگام خوانش متن، از فکر خود بهره بیشتری ببرد و تلفیق کلمات حسی و ذهنی به هنگام بازگو کردن برخی روایات، سبب هنریتر شدن متن شده. در لایه نحوی، کاربرد کهن افعال و تبعیت از ساختار نحو عربی در مواردی، پیوندی شگرف بین زبان ایران پیش از اسلام و نحو عربی برقرار میسازد. در لایه بلاغی کاربرد تشبیه، استعاره، کنایه و دیگر صناعات معنوی بر هنریتر شدن سبک نوشته افزوده است. در لایه ایدئولوژیک، بر آنست که بر تقدس حضرت سیدالشهدا(ع) از رهگذار روساخت کلام بیفزاید و این نکته را یادآور شود که جایگاه امام حسین(ع) و خاندان ایشان–با تکیه بر استنادات تاریخی دقیق و پیوند آن با شاخصهای ادبی- والا و بحقّ است.
خلاصه ماشینی:
پیشینۀ تحقیق جست وجوی ما دربارة پیشینۀ پژوهش حاضر نشان میدهد که تا کنون اثری با عنوان سبک شناسی یا در نگاهی جزیی تر سبک شناسی لایه ای قمقام زخار و صمصام بتار٣یا همسان آن نوشته نشده اســت ؛ بلکه تعدادی از مقاله ها به توضــیح برخی کلیدواژه های مورد نظر این مقاله بر روی دیگر آثار پرداخته اند.
فرهاد میرزا در مقدمۀ اثر خود مینویســد: «این بندة قلیل الحظ کثیر الجهد را از عنفوان جوانی و ریعان زندگانی در خاطر فاتر بود تا کتابی خالی از حشو و زواید در اصول خجسته مآل حضرت سیدالشهداء به رشتۀ تألیف درآورد در عدد اصــحاب کبار آن امام اخیار و تعداد ســپاه کفار و مقتولین طرفین و حالات بعد از شــهادت آن ســید ابرار را به درســتی بنگارد و به علت تزاحم اعمال دیوانی و اشــتغالات سـلطانی و تراکم آلام و محن این منظور از مکض غیب جلوه ظهور و بروز نداشت و چون طلعت حور، همیشه در پردة خفا محبوب و مسـتور بود، معهذا هیچ وقت از وصـول به مأمول مأیوس نمیشـد و به نیل مسـؤول ، قلب خود را تصنیت و تسلیت میداد که از رحمت پروردگار مباید ناامید بود، سپس پس از چندی قلم به دست گرفته و شروع به نوشتن این اثر میکنم ، باشد که این کتاب ذخیره ای برای دنیا و آخرتم قرار گیرد» (قمقام زخار و صمصام بتار، معتمدالدوله : مقدمه ).
با این همه یکی از پرآوازه ترین کتابهای تألیفی در قرون اخیر کتاب قمقام زخار و صمصام بتار اثر فرهاد میرزا معتمدالدوله است که از آن با عنوان مقتل کامل ، شایسته و معتبر تعبیر کرده اند.