چکیده:
یوسف و زلیخای آذر بیگدلی مثنویی عاشقانه برگرفته از قرآن کریم است که به پیروی از یوسف و زلیخاهای پیشین، خصوصا یوسف و زلیخای جامی و با توجه ویژه به خسرو و شیرین نظامی در عصر زندیه سروده شده است. اگرچه این داستان در ابتدا با سوز و گدازی پر شور، ناشی از عشق زمینی و یک طرفه زلیخا به یوسف آغاز میشود؛ امّا در نهایت این عشق مجازی تحول یافته و به عشقی فرازمینی و ماورایی ختم میشود. در این مقاله ضمن بیان مختصر مضامین و نکات برجسته یوسف و زلیخای آذر بیگدلی بر اساس شش نسخه خطی بدست آمده از این منظومه، به معرفی مهمترین ویژگیهای سبک شناسی آن در سه سطح فکری، زبانی و ادبی خواهیم پرداخت.
The amorous poetry of Yusof & Zolaykha derived from Qoran to follow wich Yusof & Zolaykha’s especially Jami’s Yusof & Zolaykha and with especial attention ti Kosro & Shirin of Nezami written in Zan age. However this story started at frist with melt passionate and burning, caused by land love and one-sided of Zolakha to Yosof, but finally this virtual loved evolved and converted to extraterrestrial and supernatural love. In this article in addition to brief themes expression and highlight tips of Azar Bigdeli’s Yusof & Zolaykha according to obtained six manuscript, we introduced the most important that stylistic features at three levels of intellectual, language and literature. This articale will answer these Question: Azar Bigdeli according to subject and the period which livd what style is chosen to compose his work? Composer of this work in addituin to intellectual themes, what kind of other themes used for spread its poem? Finally, composer which know himself one of the litrary primer, how much has kept red lines of this stayle?
خلاصه ماشینی:
تحقیقات انجام شده در این زمینه شامل موارد زیر است : ١- در مقدمه ای که مرحوم غلامحسین بیگدلی بر کتاب دیوان آذر بیگدلی نوشته است به تصحیح منظومۀ یوسف و زلیخا به همراه دکتر حسن سادات ناصری از روی نسخه ای منحصر به فرد که ٧٦٠٠ بیت داشته و متعلق به کتابخانۀ شخصی«منوچهر خان بیگدلی» نوة ششم آذر بیگدلی بوده ، اشاره کرده (دیوان آذر بیگدلی، تصحیح غلامحسین بیگدلی و حسن سادات ناصری، ص ٦-٥مقدمه ) ؛ اما با جستجوی انجام شده از بازماندگان دکتر سید حسن سادات ناصری و دکتر غلامحسین بیگدلی و نیز تماسی که با انتشارات جاویدان گرفته شد کتاب یاد شده با وجود آنکه آماده چاپ بوده نه در این انتشارات و نه در انتشارات دیگر به چاپ نرسیده و بازماندگان ایشان از سرنوشت این کتاب بی اطلاعند؛ ٢- توضیحات مختصر محمد حسین حاجتی در کتاب « منظومه های یوسف و زلیخا در ادب فارسی» ؛ 2 ٣- تصحیح حدود سه هزار بیت از هفت هزار و چهارصد و هفتاد و پنج بیت این منظومه به وسیلۀ سعید رحمانی با مقابلۀ چهار نسخه به عنوان پایان نامۀ دانشجویی دورة کارشناسی ارشد در دانشگاه گیلان ؛ ٤- مجموعه مقالاتی که به معرفی مختصر آذر بیگدلی و آثار وی در کنار دیگر منظومه های مشابه پرداخته اند: «اضافاتی بر سلسله مقالات یوسف و زلیخا» نوشتۀ عبدالرسول خیام پور، « سیری در مثنوی های یوسف و زلیخا» نوشته ی احمد نیکو همت ، « تحقیقی در قصه های منظوم عشقی و بزمی» ابوطالب میر عابدینی، « مثنوی یوسف و زلیخا» نوشتۀ محمد علی تربیت ، «آذر و آتشکده » نوشتۀ محمود مدبری و ...
با توجه به درج حدود هزار و پانصد بیت از این منظومه با فاصلۀ اندک از زمان پایان سرایش آن به وسیلۀ مؤلف در کتاب آتشکدة آذر، لزوم مقایسه میان ابیات درج شده در این تذکره با دست نوشته های خطی موجود از یوسف و زلیخای آذر بیگدلی نگارنده را بر آن داشت تا تغییرات صورت گرفته در متن این اثر را ضبط و مورد بررسی قرار دهد و در پایان با جمع آوری اطلاعات در مورد دوران زندگی و سبکی که شاعر در سرودن ابیات این منظومه از آن پیروی کرده است به تحلیل مهمترین ویژگیهای سبک شناسی آن بپردازد.