چکیده:
شاهنامه فردوسی که با نوع ادبی حماسی شناخته میشود موضوعات متفاوتی چون اساطیری، پهلوانی، تاریخی، گاهی داستانهای حکیمانه و عاشقانه)رمانس( را با لحنی حماسی بیان میکند. درباره نوع ادبی حماسی و سبک حماسی فراوان سخن رفته است اما از لحن حماسی که اساس ایجاد سبک و نوع ادبی حماسی است، کمتر سخن به میان آمده است. لحن در هر اثر ادبی برآیند عناصر متعددی چون فضای گفتمانی، روایی و زبانی است؛ در این مقاله به فضای زبانی لحن بطور مفصّل پرداخته شد و در راستای شناخت لحن حماسی، چگونگی ایجاد و کارکرد آن، در چهارصد بیت نخست بخش اساطیری شاهنامه در چهار سطح زبانی آوایی، لغوی، دستوری و بلاغی پرداخته است که سطح واژگانی بیشترین تاثیر را در ایجاد لحن حماسی داشت.
Ferdowsi’s Shahname which is known by literary-epic type, express different topics such as mythological, heroic, historical, and sometimes love and wisdom stories (Romance), with epic tune. Lots of discussions have been done about literary-epic type and mythological style, but there is less consideration to epic tune, which is the basis of creating a literary-epic style and type. Tune of any artwork is resultant of various elements like discourse, narrative and lingual spaces; in this article we discuss about lingual space in detail and in order to recognition of epic tune, the way of its creation and also the function, we studied the first 400 verses of mythological part of Shahname at four level of phonetic, lexical, grammatical and rhetorical, that lexical level had the most prominent effect in creating epic tune
خلاصه ماشینی:
در این پژوهش هدف بر این است که در چهارصد بیت نخست بخش اساطیری شاهنامۀ فردوسی لحن حماسه با توجه به چهار سطح زبانی آوایی ، لغوی ، نحوی و بلاغی بررسی شود و به مسائلی از قبیل اینکه ابزار زبانی چه تأثیری در ایجاد نوع ادبی حماسی و فضای حماسی در متن اسطوره ای دارند، کاربرد آنها چگونه است و کدام سطح زبانی بیشترین تأثیر رادر ایجاد لحن حماسی دارد، میپردازد.
پیشینۀ پژوهش از لحن بیشتر به عنوان یکی از عناصر اصلی داستان نام برده شده است و کمتر به عنوان یکی از مهمترین ابزار زبانی شعر معرفی شده است ؛ در کتابهایی چون اندیشه و هنر فردوسی (حمیدیان ، ١٣٧٢)، مقایسۀ زبان حماسی و غنایی (پارساپور، ١٣٨٣) و انواع ادبی (شمیسا، ١٣٨٣) اشارهای کوتاه به ویژگیهای لحن و بررسی لحن حماسی در شاهنامۀ فردوسی شده است اما در خصوص انجام چنین پژوهشی تاکنون مورد مشابهی یافت نشده است .
بررسی لحن حماسی در متن اسطوره ای شاهنامۀ فردوسی یکی از بزرگترین حماسه های ملی ایرانی شناخته شده و این اثر فاخر بیانگذار نوع ادبی حماسی در ایران است ؛ مهم آن است که فردوسی چگونه و با چه شگردی لحنی حماسی در متنی اسطوره ای گنجانده است و از طریق آن ، اسطوره را رنگ و بوی حماسی بخشیده است و در بیان مفاخرات ، تراژدی و توصیف طبیعت و تاریخ و پهلوانیات نیز از آن سود جسته است .
کاربرد واژه ها و عناصر بیانی و صور خیال در شاهنامه متناسب با نوع ادبی حماسه است ؛ بنابراین فردوسی برای بیان حماسه و ایجاد فضای حماسه از این ابزار زبانی به خوبی سود جسته است .