چکیده:
جلال الدین عتیقی تبریزی، شاعر، واعظ و خطیب سرشناس دوره دوم ایلخانی، در تبریز، به دنیا آمد. از او دو اثر - یکی "دیوان شعر" و دیگری "مجالس" (به نثر)- باقی مانده است. دیوان اشعار او علیرغم پختگی ذهن و زبان و اهمیتی که در سیر تحول ادب فارسی به ویژه در تحول سبک، از خراسانی به عراقی و ورود مفاهیم و مبانی عرفان و تصوّف در شعر فارسی دارد، کمتر شناخته شده است. در دیوان شعر عتیقی، علاوه بر صنایع و آرایه های ادبی، مفردات و ترکیبات نادر فراوانی وجود دارد که از نظر ادبی و زبانی حائز اهمیت است. افکار صوفیانه و عارفانه، ترجیح عشق بر زهد، خاکساری مفرط به درگاه معشوق، وحدت وجود، و...ازجمله اختصاصات فکری شعر عتیقی است. نگارندگان این مقاله کوشش خواهند کرد تا به این پرسش پاسخ دهند که اهمیّت و مختصات سبکی دیوان اشعار جلال الدین عتیقی در چیست؟
Jalaluddin Atiqi Tabrizi, a poet, preacher and prominent preacher of the second Ilkhani period, was born in Tabriz. He has two works named “poetical works” and events” (in prose). His “poetical works” in spite of sophistication of mind and language and its importance in the evolution of Persian literature, especially in the evolution of styles, from Khorasani to Iraq and entering the concepts and principles mysticism and Sufism in Persian poetry is less well known. In Atiqi’s poetical work, in addition to professions and literary array, there are many terms and compounds that are important in terms of literature and language. Sufism and mystical thoughts, prefer love to asceticism, excessive humbling to lover, pantheism, and ... are of intellectual specificities of Atiqi’s poetry. The authors of this paper will attempt to answer the question that what are the importance and stylistic features of poetry of Jalaluddin Atiqi?
خلاصه ماشینی:
پیشینۀ تحقیق در زمینۀ بررسی آثار و افکار جلال الدین عتیقی تاکنون پژوهشهایی انجام پذیرفته است که از آن جمله میتوان به شرح ذیل اشاره کرد: "تصحیح و تحشیۀ مجالس جلال الدین عتیقی" به همت سعید کریمی ( ١٣٩٢)مرکز پژوهشی میراث مکتوب مقدمۀ"دیوان عتیقی"( چاپ عکســی از روی نســخۀ خطی کتابخانۀ فاتح اســتانبول ) نصــرالله پورجوادی و سعید کریمی پایان نامۀ کارشناسی ارشد با عنوان : "جایگاه جلال الدین عتیقی در تصوف سدة هشتم ه .
ق تبریز به همراه تصــحیح منابر عتیقی و مقایســۀ آن با برخی از آراء عرفانی امام خمینی" از ســعید کریمی(١٣٨٤) "نقد و معرفی نسخه برگردان دیوان جلال الدین عتیقی " از جواد بشری فصلنامۀ نامۀ بهارستان پاییز و زمستان (١٣٨٩) تصحیح و معرفی "مثنوی مناظرة آهو و کمان " عتیقی تبریزی از مرتضی چرمگی عمرانی و علی اکبر رمضانی در فصلنامۀ بهارستان بهار و تابستان ١٣٩٤ امابه طور ویژه در خصوص بررسی سبکی شعر عتیقی تبریزی، تا آنجا که نگارنده جستجو کرده است تاکنون تحقیقی جامع در این حوزه انجام نشده است .
شهرت عتیقی بیشتر در غزل است و به تاکید حمدالله مستوفی « سخنان خوب دارد به تخصیص در غزلیات » ( تاریخ گزیده ، مســـتوفی: ٧٢٥) علاوه بر این « قصـــۀ مناظرة آهو نیز از جمله مناظرات ارزندة به جا مانده از قرن هشتم هجری از اوست » ( چرمگی عمرانی و رمضانی: ٢٣٤) ذیلا به پاره ای از مختصات زبانی دیوان شعر اواشاره می شود.