چکیده:
حجگزاری مسلمانان از اواخر حیات رسول الله صلّی الله علیه و آله آغاز گردیده و تا قرن سوم هجری، جز موارد بسیار معدود که بیشتر مربوط به حوادث طبیعی و غیر مترقبه بود، بی وقفه انجام شده است. از این زمان به بعد و با ضعف دستگاه خلافت عباسی و پدید آمدن کانونهای متعدد قدرت در جهان اسلام، رقابتها بر سر سیادت بر حرمین شریفین، به عنوان کانونهای مشروعیتزا، شروع شد که گاه به تعطیلی حج مردمان قلمرو رقیب منجر گردید. در بازة زمانی 907 قمری که صفویه در ایران قدرت گرفت تا پیروزی انقلاب اسلامی در ایران (سال 1399ق/ 1357ش) نیز بیشتر بنا به دلایل سیاسی و مذهبی، حج در برخی سالها تعطیل شد.
این نوشتار در صدد است تا پس از بررسی علل کلی تعطیلی حج، سالهایی را که ادای این فریضة الهی مدتی برای برخی مردمان سرزمینهای اسلامی میسر نشده است، مطرح کند.
پرسش اصلی مقاله این است که علل تعطیلی حج در بازة زمانی از صفویه تا انقلاب اسلامی چه بوده و چه سالهایی و چرا حج تعطیل شده است.
خلاصه ماشینی:
به رغم نابودی حکومت آنان در این مرحله که به دست آل رشید صورت گرفت، آل سعود برای بار سوم از سال 1319قمري توانستند دولت نیرومندی را تشکیل دهند که تا کنون به حیات خود ادامه داده است.
اين اتهام چندین بار دستاويز کشتار شيعيان قرار گرفت؛ براي نمونه در سال 1088 قمري پيدا شدن آلودگياي همانند نجاست بر ديوار کعبه، بهانهاي به دست متعصبان داد تا برخي شيعيان حاضر در مسجدالحرام را به گونهاي دردناک با سنگ و چوب به قتل برسانند (السنجاري، 1419ق، ج4، ص488) در اين رخداد، يکي از دانشوران ايراني مجاور مکه به نام محمد مؤمن استرآبادي نيز کشته شد (خاتون آبادي، 1352ش، ص534 ؛ محمد المحبي، بيتا، ج3، ص433ـ432؛ جعفريان، 1379ش، ج2، ص839) از ديگر دانشوران ايراني که در اين دوران کشته شدند، زينالعابدين فرزند نورالدين بود (عبدالله الافندي، 1401ق، ج2، ص399).
1223قمري: در این سال حجگزاران مصر و شام از حج باز ماندند؛ زیرا وهابيون که بر مکه مسلط شده بودند، در مورد حجگزاري مسلمانان به شکل مرسوم و همراه آوردن محمل سختگیری میکردند که نتیجه آن تعطیلی حج برای مردم برخی سرزمینها بود (الجبرلي، ج4، ص141؛ العاملي، 1418ق، ج6 ، ص435).
1304شمسي: در این سال دولت ايران، سفر حج ايرانيان را به دليل نگراني دربارة تأمين امنيت آنان ممنوع کرد و کنسولگريهاي خود در کشورهاي عراق، سوريه و مصر را مأمور کرد از سفر ايرانيان به مکه ممانعت کنند (روابط سياسي ايران و عربستان، ص54).