چکیده:
پدانیوس دیوسکوریدس، پزشک، داروشناس و گیاهشناس مشهور یونانی در سدۀ نخست میلادی، و شخصیتی تأثیرگذار بر داروشناسی دورۀ اسلامی است. وی کتابی در بارۀ مواد دارویی، به ویژه داروهای گیاهی، تألیف کرد که در دورۀ اسلامی عمدتاً به الحشائش معروف شد. دیوسکوریدس اثرش را به پنج مقاله تقسیم کرده است. مقالۀ سوم این کتاب بیش از دیگر مقالهها به صورت منسجم به گیاهان پرداخته است. دیوسکوریدس نه تنها به نوعی طبقهبندی کیفی در کتابش پرداخته است، بلکه تا حدی ردهبندی زیستی نیز در اثرش به چشم میخورد. در مواردی که برخی گیاهان مورد مطالعۀ او خاصیت و شکل کمابیش یکسانی داشتهاند، آنها را در کنار هم آورده است مانند اعضای جنس نعنا، و خانوادههای بقولات، کرفسیان، گلمرکبان و سیبزمینیان. این روش دیوسکوریدس، تا حدی با سیستمهای ردهبندی زیستی در سدههای اخیر تطابق دارد.
خلاصه ماشینی:
همچنين در نامۀ ديوسکوريدس به آرئيوس طرسوسي ١٠که به عنوان مقدمۀکتاب الحشائش نگاشته است، او از چند نفر از پيشينيان و يا معاصرينش نام مي برد که تاريخ زندگي برخي از آنها بر ما معلوم است از جمله باسوس (ديوسکوريدس، چاپ دوبلر١١ و ترس ،١٢ ص٨، به صورت «بسس»؛ همو، چاپگونتر١٣، ص١، به صورت ”Julius Bassus“)که احتمالاّ ژوليوس لاکانيوس باسوس ١٤ (کنسول روم در سال ۶۴م ، و دوست آرئيوس) است (پليني ، ١٥ ج٧، کتاب ٢۶، ص٢۶٨، پانوشت c، ٢۶٩؛ ابن عبري، ص٩٢؛ بزسکي ،١٦ ص٨٣؛ استنرد، ص۵٩).
در جهان اسلام از قرن سوم به بعد با ترجمۀ اين کتاب به عربي، کتابها و رساله هاي داروسازي و داروشناسي بر پايۀ آن تأليف شد به طوريکه تقريبا هيچ کتابي در زمينۀ علم داروها و به ويژه گياهان به اندازٔە الحشائش مورد استفادٔە حکماي اسلامي قرار نگرفته است.
براي نمونه در مقالۀ سوم، به تقسيم بندي مواد دارويي بر اساس اندام و يا فرآوردٔە مورد استفاده ، دست زده و داروها را عمدتا در اين بخش ها قرار داده است: ريشه ها، عصارهها، و گياهان دارويي، به ويژه دانه هايشان.
نام گياهان و يا مواد دارويي گياهي از ترجمۀ اصطفن بن بسيل و اصلاح حنين بن اسحاق (چاپ دوبلر و ترس، ص٢٣٧-٣٠٨) انتخاب شده، اما گاه براي کمک به تلفظ بهتر و يا در صورتي که ضبط اسامي در اين نسخه و نسخۀ مهران بن منصور تفاوت آشکاري داشته اند، از نسخۀ دوم هم استفاده شده و نام دوم پس از علامت «/» آمده است.