چکیده:
مقاله حاضر به رتبه بندی، تعیین سطوح توسعه و پیش بینی اولویت برنامه ریزی و توسعه نقاط شهری استان های ایران در سال 1385با استفاده از 54 شاخص در بخش های بهداشتی و درمانی، فرهنگی و آموزشی، اقتصادی، زیربنایی و مسکن، ورزشی و تلفیقی از شاخص های مورد مطالعه پرداخته است. روش پژوهش «توصیفی - تحلیلی» است. ابتدا با استفاده از روش تحلیل عاملی و شاخص ترکیبی توسعه انسانی، درجه توسعه یافتگی نواحی محاسبه و رتبه هر یک از نواحی در شاخص های بخش های مورد مطالعه مشخص شد. سپس با استفاده از روش تحلیل خوشه ای، نقاط شهری استان های ایران در سه سطح توسعه یافته، نیمه توسعه یافته و محروم طبقه بندی شده اند. در نهایت به ارایه رابطه رگرسیونی جهت پیش بینی سهم عوامل تاثیرگذار بر توسعه نواحی و اولویت بندی نواحی جهت سرمایه گذاری و تعدیل نابرابری های ناحیه ای پرداخته شده است. نتایج حاصل از روش تحلیل عاملی و شاخص ترکیبی توسعه انسانی نشان می دهد که در میان نقاط شهری استان های ایران، عدم تعادل و شکاف وجود دارد و این واگرایی ناحیه ای تا حدودی از مدل مرکز ـ پیرامون پیروی می کند. بنابراین با توجه به مدل رگرسیونی، شاخص های اقتصادی و بهداشتی و درمانی در اولویت اول به ترتیب برای نواحی محروم، نیمه توسعه یافته و توسعه یافته پیشنهاد می شود. شاخص های زیربنایی و مسکن و ورزشی در اولویت دوم به ترتیب از نواحی محروم به توسعه یافته جهت کاستن از نابرابری های ناحیه ای توصیه می شود.
خلاصه ماشینی:
تحقیق حاضر، پژوهشی است درباره «تعیین درجه توسعه یافتگی و پیش بینی اولویت برنامه ریزی و توسعه نقاط شهری استان های ایران» که طی آن با استفاده از روش های تحلیل عاملی ٢، شاخص ترکیبی توسعه انسانی ٣ و ضریب پراکندگی ٤ شاخص های بخش های بهداشتی و درمانی ، فرهنگی و آموزشی ، اقتصادی، زیربنایی و مسکن ، ورزشی و تلفیقی مورد بررسی قرار گرفته و آنگاه علل و عوامل تأثیرگذار به این تغییرات با تحلیل نظری تشریح شده است .
با استفاده از جدول شمارهی ٦، مدل پیش بینی اولویت توسعه نقاط شهری استانهای کشور که از رابطه رگرسیونی مدل استخراج شده است به شرح ذیل است : y = 2/296 + 0/406x1 +0/455 x2 + /083x3 - /157x4 مقادیر بتا١ نشان می دهد که به ترتیب سهم شاخص های اقتصادی، بهداشتی و درمانی ، زیربنایی و مسکن و ورزشی در پیش گویی درجه توسعه یافتگی و در نتیجه کاهش نابرابری های ناحیه ای بیشتر است .
1. Beta جدول ٣: رتبه بندی نقاط شهری استانهای کشور در شاخص های توسعه در سال ١٣٨٥ (رجوع شود به تصویر صفحه) (رجوع شود به تصویر صفحه) شکل شماره ی ٢ نمودار هیستوگرام متغیر وابسته یعنی شاخص فرهنگی را نشان می دهد که توزیع داده ها برای باقی ماندهها نرمال است .
با توجه به مدل رگرسیونی بخش های پیش بینی شده جهت توسعه نقاط شهری استانهای کشور با لحاظ قرار دادن شاخص های بخش فرهنگی و آموزشی به عنوان متغیر وابسته به ترتیب عبارتند از: ١- شاخص های اقتصادی؛ ٢- شاخص های بهداشتی و درمانی ؛ ٢- شاخص های زیربنایی و مسکن ؛ ٤- شاخص های ورزشی .