چکیده:
در چند دهه اخیر تهران به عنوان بزرگترین کلانشهر در کشورهای خاورمیانه، با مقوله ترافیک دست به گریبان بوده و از این رو صدمات و هزینه های اقتصادی، اجتماعی، زیست محیطی بسیاری به خود دیده است و جه بسیار سرمایه های مادی، معنوی و انسانی زیادی که ازدست داده است؛ بررسیها نشان می دهد که موضوع ترافیک در شاهراهها و خطوط مواصلاتی بزرگ تهران رفته رفته از حالت عادی خارج و ابعادی فراتراز حد مسئله یا مشکل را به خود می گیرد؛ به عبارت دیگر، ترافیک در تهران، آرام آرام حدود و ثغور خود را توسعه داده و به محدوده بحران نزدیک می شود؛ به نحوی که در تعدادی از روز های سال به طور جدی می توان از آن به عنوان بحران ترافیک یاد کرد؛ در این میان ترافیک بزرگراه همت یکی از مهمترین و اصلی ترین موضوع ترافیکی شهر تهران می باشد که تجزیه و تحلیل ابعاد مختلف آن را می طلبد؛ بزرگراه شهید همت یکی از مهمترین کریدورهای شرقی- غربی شهر تهران محسوب می شود که علاوه بر امکان ایجاد دسترسی ها به بخش مرکزی شهر، نقش اصلی انتقال بار ترافیک عبوری را به عهده دارد؛ ترافیک سنگین در ساعات اوج صبح و عصر بخصوص در مقاطع میانی آن نشان دهنده تمایل سهم زیادی از سفرها به سمت مراکز جذب در محدوده مرکزی شهر می باشد. با توجه شرایط و موقعیت گذرگاهی محور شهید همت در شهر تهران، می توان گفت که در مواقعی از فصول و ماههای سال، امکان تجربه ترافیک سراسری در آن وجود دارد؛ با توجه به گستردگی پهنه، تاثیرگذاری آن بر شبکه معابر و کلیه زیرساخت های مجاور و در رابطه گذاشتن این موضوع با یک یا ترکیبی از عوامل جوی موثردر اقلیم تهران، امکان وقوع بحران شهری با ابعاد منطقه ای و فراشهری بحران، آشکار می شود. با بارش شدید باران در محور مذکور، سرعت انتقال خودرو با دو پله کاهش در تمام مقاطع و افزایش سطح اشغال مقطع و دو برابر شدن ضریب فشردگی در تمام حالات همراه است؛ بنابراین، بایستی ضرایب ورودی های موثر و ته-نشین به بزرگراه شهید همت را در دامنه های آماری بیش از مکعب اعداد پایه (یعنی 28، 56 و 112 درصد و ...) محاسبه کنیم و هریک از مقاطع را دو پله جابه جا کنیم؛ در این حالت، با افزایش 28 درصدی ورودی ها به بزرگراه شهید همت، شاهد بالا رفتن 2 برابر در آستانه های حداقل ها و حداکثرها هستیم؛ در نتیجه، ضریب فشردگی در کمترین و بیشترین حالت به ترتیب 40 و 170 درصد و متوسط 74.2 درصد است؛ تداوم وضعیت فوق در شرایط افزایش ورودیها به 56 و 112 درصد، به طور کامل شبکه را از کار می اندازد؛ با توجه به موانع فیزیکی موجود در محور شهید همت، امکان امداد هوایی نیز در بسیاری از قسمت ها وجود ندارد؛ از آنجائی که در این پژوهش صرفا تاثیر بارش شدید باران بر جریان ترافیکی مدله شده است و عامل بارش یکی از ساده ترین حالات وقوع در تهران می باشد، لذا احتمال وقوع آن نیز بیشتر است؛ اما ممکن است شدت بحران در نتیجه وقوع سایر عوامل جوی (مثل بارش برف) باشد. عوامل غیر جوی دیگر (مثل زلزله) نیز، نیاز به محاسبات و مدل سازی جداگانه دارد. این موضوع به راحتی گویای عمق فاجعه بزرگ شهری و زوایای وقوع بحران در بزرگراه شهید همت می باشد که متاسفانه توجه جدی به آن نشده است.
خلاصه ماشینی:
جهت این سفرها در ساعات اوج صبح به سمت مرکز شهر و به صورت شعاعی بوده و با سهم بسیار بالایی با خودروهای شخصی تکسرنشین انجام می گیرد؛ در شرایط فوق، فشار حاصل از ترافیک موتوری از حد قابل تحمل فراتر رفته و روز بروز بر ابعاد مشکلات و تأثیرات فضایی - مکانی آن افزوده می شود؛ بررسیها نشان می دهد که موضوع ترافیک در شاهراهها و خطوط مواصلاتی بزرگ تهران رفته رفته از حالت عادی خارج و ابعادی فراتراز حد مسئله یا مشکل را به خود می گیرد و به عبارت دیگر ترافیک در تهران آرام آرام حدود و ثغور خود توسعه داده و به محدوده بحران نزدیک می شود؛ به نحوی که در تعدادی از روزهای سال به طور جدی می توان از آن به عنوان بحران ترافیک یاد کرد؛ در این میان ترافیک بزرگراه همت یکی از مهمترین و اصلی ترین موضوع ترافیکی شهر تهران می باشد که تجزیه و تحلیل ابعاد مختلف آنرا می طلبد؛ بزرگراه شهید همت یکی از مهمترین کریدورهای شرقی - غربی شهر تهران محسوب می شود که علاوه بر امکان ایجاد دسترسی ها به بخش مرکزی شهر، نقش اصلی انتقال بار ترافیک عبوری را به عهده دارد.