چکیده:
یک اثر ادبی را از جهات گوناگون میتوان مورد بررسی و ارزیابی سبک شناسی قرار داد. این پژوهش برآنست که درونمایه های فکری مولانا را در رباعیات بکاود تا پی برده شود که رباعیات او هر چند در کلّیات درونمایه ها با غزلها و مثنوی مشترکست امّا دارای امتیازاتی چون: اختصار و ایجاز، سادگی، صمیمیّت و... است که آنها را از دیگر آثار مولانا متمایز میکند. رباعیات وی دارای افکار و اندیشه های والاست که اثبات میکنند بر حسب تفنّن و سرگرمی سروده نشده است. لازم بذکرست در زمینه رباعیات مولانا و سبک شناسی آنها تاکنون پژوهشهایی در خور توجه انجام نگرفته است.
خلاصه ماشینی:
داستان روح او تمام نشدنی ، همهمة جهان مرموز درون او خاموش نـشدنی «طومـار دل او بدرازای ابد» و «چو افسانة دل بی سر و بی پایانست » (همان : ٢٨٨) در ایـن پـژوهش بـه پراهمیـت تـرین درونمایـه هـای فکـری مولانـا در رباعیـات شـامل : درونمایه های عرفانی ، اخلاقی ، کلامی و فلسفی ، اجتماعی و عاشقانه پرداخته میشود: درونمایه های عرفانی پیش از ورود به مباحث درونمایه های عرفانی لازم است ذکر شود که «تفسیر و توجیه های مولانا دربارة بعضی موضوعات و مسائل اسلامی ممکنست برای بعضی از متفکران اسلامی رضایت بخش و قانع کنند نباشد، ولی در عین حال مولانا با تفسیر و توجیه های شخـصی و اختصاصی خود در سیستم فرهنگ اسـلامی فعالیـت میکنـد و از اسـلام تجـاوز نمیکنـد...
»(چیتیک ،١٣٨٢: ٣٧٧) در رباعیات ؛ مولانا، هم نشینی با هشیاران را مرگ میداند(١٧٠٥) مجلس بیخودی و مستی مانند بهشت است (٧٨٥) فرد هشیار، همچون اسبی است که بهایش از زین آن اسب کمترست (٣١٤) هشیاری ، غصه های دنیا را همراه دارد(٥) ابن الوقت بودن صوفی بر کار گذشته بـین ، کـه حـسرت نخـوری صـــوفی باشـــی و نـــام ماضـــی نبـــری ابـــن الـــوقتی ، جـــوانی و وقـــت بـــری تــا فــوت نگــردد ایــن دم مــا حــضری (١٧٨٧) توصیه به همنشینی با مردان خدا (انسانهای کامل ) مولانا در جای جای آثار خود از ملازمت پیر و مرشد و مردان کامـل ، بـسیار سـخن گفتـه است .