چکیده:
تیموریان جانشین ایلخانان مغول بودند که ویرانیهای عصر مغول را بازسازی کردند؛ خصوصا
اینکه شرق ایران را بهعنوان کانون سیاسی خود برگزیده بودند. با وجود برخی منازعات در
عصر تیموریان، شاهد رونق فرهنگ و ادب در این عصر هستیم. تیمور به دانش و هنر علاقه
نشان میداد و این روند در عصر فرزند و جانشین وی» شاهرخ و در دورههای بعد توسط
سلطان حسین بایقرا ادامه یافت. توفیق شاهرخ در تسخیر و انتخاب هرات بهعنوان پایتست
خویش، دوره درخشش هرات در فرهنگ و هنر و معماری را به دنبال داشت و امکانی فراهم
کرد تا با ساخت بناهای فرهنگی همچون مساجد و مدارس تغییرات اساسی را فراهم
شود. در عصر تیموری، هرات از جمله شهرهای بزرگ خراسان و بعد از سمرقند حائز اهمیت
بود. نقش شاهراه خراسان و جاده ابریشم در رونق و اعتلای شهر هرات تاثیر ویژهای داشت.
در این مقاله برآنیم به سیر تاریخی شهر هرات و عوامل رشد و رونق و اعتلای آن در عصر
تیموری را با آثاری که در پی انقلاب فرهنگی این عصر در هرات پدید آمد، بررسی کنیم.
تلاش در این جهت این سوال را به ذهن میآورد که دلایل انتخاب هرات بهعنوان پایتخت در
عصر تیموری چه بود؟ چه اقداماتی فرهنگی و عمرانی در شهر هرات صورت گرفت؟ چه
کسانی به اقدامات فرهنگی و عمرانی در شهر هرات دست زدند؟ بهمنظور پاسخ به سوالات با
طرح فرضیات درخور و با روش پژوهش کتابخانهای بررسی و مراحل کار به صورت طرح
مقدماتی اولیه
، شناسایی و گردآوری منابع و فیش برداری به آزمودن فرضیات میپردازم.
خلاصه ماشینی:
هرات یکی از شـهرهای چهارگانـه مهـم خراسان بود که در عصر قبل از اسلام هم شهرت داشت و در دوره اسلامی هم به همان وضـع آبادان شد.
٣ در دوره مغولان پس از تصرف شهرهای خراسان و ماوراءالنهر سیاست مغول هـا بـه شـکل آگاهانه ای به سمت ویران نگه داشتن برخی شهرها و مراکز سیاسی خوارزمشاهیان پیش رفـت و هرات تا سال ها ویران و متروک بود تا در عصر اوکتای قاآن تصمیم گرفته شد شـهر را آبـاد کند و به تدریج رو به سوی بازسازی پیش رفت .
از این تاریخ تا پایان زندگی وی ، جز طغیان های زودگذر فرزندان وی ، در عرصـه خراسـان اتفاق ناگواری روی نداد و همین آرامش ، آن هم در مدتی نسبتا طولانی یعنی حدود چهل سال موجب شد در خراسان ، خاصه در مرکز آن هرات که از زمان تیمور و شاهرخ و بایسنقر محیط مناسبی برای اهل فضل و هنر شده بود، پایگاه والایی برای هنر ایرانی و عرصه پهنـاوری بـرای علوم و معارف اسلامی و فرهنگ ایران به وجود آید.
» توجه به عمران و آبادی و احیای زمین های کشاورزی تقریبا تا پایان عـصر تیمـوری ادامـه داشته است و با وجود لطمات شدید ناشی از هجوم مغولان به ایران و تأثیرات محسوس آن تا قرون بعد، سلاطین تیموری که از فرهنگی شهری و متمدن برخوردار بودند بـا ایجـاد آرامـش نسبی خصوصا عهد شاهرخ و بعدها سلطان حسین بایقرا توجهی ویژه بـه امـور کـشاورزی از خود نشان دادند و این روند تا پایان عصر صفویه ادامه یافت و کـشاورزی ایـران بـه بـالاترین آبادانی و فراوانی خود دست یافت .