چکیده:
داستان شیخ صنعان از حکایات طولانی منطق الطیر است. این حکایت را از جنبه های مختلف: ادبیات سمبلیک، هرمنوتیک، شخصیت پردازی، روانکاری و عرفان بررسی کرده اند. در این پژوهش حکایت شیخ صنعان از جنبه ملامت اندیشی و اصول ادب ملامتی بررسی می شود. بررسی ها نشان می دهد که این حکایت ملامتی است و عطار اندیشه ملامتی را در آن به کار برده و شخصیت شیخ صنعان در حقیقت نمودی از خود شاعر است. نگارنده پس از تعریف ملامتیه و مراجعه به منابع و فرهنگ ها و پژوهش های مرتبط و معتبر اصول و چهار چوب ملامت اندیشی را در این حکایت کاویده است. با دلایل پژوهشی خواننده را اقناع می کند که عطار در حکایت شیخ صنعان و دختر ترسا ملامتی است و ملامتی می اندیشد.
خلاصه ماشینی:
comتاریخ دریافت تاریخ پذیرش 29/1/97 20/4/97 1- مقدمه داستان شیخ صنعان و دختر ترسا از مهمترین و طولانی ترین حکایات منطق الطیر عطار نیشابوری و شامل 411 بیت است.
آقای محمد رضا شفیعی کدکنی، قلندری و اندیشه های قلندری به طور کلی در آثار عطار بحث کرده و آقای هرمز مالکی داستان شیخ صنعان را از دیدگاه علم هرمنوییک بحث و بررسی کرده و گوشه چشمی به بحث ملامتی و تاریخچه آن انداخته است ولی بحث اندیشه ملامتی درداستان شیخ صنعان و دختر ترسا هنور به طور کامل و مفصل بیان نشده است.
یکی از این زمینه ها اندیشه و دیدگاه ملامتی در حکایت شیخ صنعان و دختر ترسا است.
مهم ترین سوال یا سوالاتی که سبب خلق این پژوهش شده است به قرار زیر است: 1- آیا در این حکایت اندیشه های ملامتی وجود دارد؟ 2- اصول و چهارچوب ملامت اندیشی چگونه در این حکایت تجلی می یابد؟ 3- درون مایه و محتوای ملامت اندیشی شیخ صنعان و دختر ترسا چقدر با اندیشه عطار ارتباط دارد؟ البته سوالاتی بیشتر ازآنچه گفته شد در قسمت بحث و بررسی پژوهش به آن پرداخته می شود.
در قسمت تنه اصلی مقاله با دلایل پژوهشی اندیشه هایی که در باب ملامتیه در حکایت شیخ صنعان و دختر ترسا و اندیشه ای که عطار در این حکایت دارد بررسی می شود.
فرض بر این است که داستان دارای اندیشه ملامتی داشته باشد و هیچ دور از ذهن نیست که شیخ صنعان حقیقت احوال ملامت اندیشی عطار نیشابوری باشد.