چکیده:
اگرچه فردوسی شاعر حماسه هاست ، اما وی در بخش عظیمی از شاهنامه به بیان پندها و مواعظ پرداخته است. هیچ داستان حماسی – رزمی در شاهنامه نیست که به مضامین بلند اخلاقی وپند واندرزهای سودمند آراسته نگشته باشد. این دیدگاه پند آموزانه فردوسی از دیددیگر شاعران نیک اندیش همچون سعدی پنهان نمانده است. سعدی درخلق آثارادبی خویش همراه با مضامین اخلاقی به شاهنامه نظرداشته است.در این مقاله به بررسی برخی نکات اخلاقی در شاهنامه وسپس در بوستان سعدی پرداخته شده است. نکته قابل ذکر اینکه به دلیل تقدم زمانی شاهنامه بر بوستان از سویی وتنوّع مضامین شاهنامه و سایه گستری این اثر عظیم ادبی بر سایر آثار از سوی دیگر تردیدی در تاثیر پذیری دیگران از شاهنامه وجود ندارد. بنابراین ، در این پژوهش بیشتر به جنبه تاثیر گذاری شاهنامه بر بوستان اشاره شده است ، اگر چه جنبه مقایسه ای آن نیز مورد نظر بوده است.
خلاصه ماشینی:
فردوسی در این باره میگوید: همان نیـز نیکـی بـه انـدازه کـن زمــرد جهــان دیــده بــشنو ســخن (شاهنامه ، ٦/ ٢٤٥) و در نصیحت از زبان جهاندیده دهقان پیر میگوید: چه گفت آن جهاندیـده دهقـان پیـر کــه نگریــزد از مــرگ پیکــان تیــر یا ( شاهنامه ، ٤/ ٣٤٤ ) بــه گفتــار دهقــان کنــون بــازگرد نگر تا چه گوید جهان دیده مرد سعدی نیز همچون فردوسی نصایح خویش را در بسیاری از موارد غیر مـستقیم و از زبان مرد جهاندیده بیان کرده وگفته است : جهاندیـــده ای پیـــر دیرینـــه زاد جــــوان را یکــــی پندپیرانــــه داد (بوستان ص٣٢) و در خردمندی جهاندیده مرد میگوید : خردمنــد باشــد جهاندیــده مــرد کــه بــسیار گــرم آزمودســت وســرد (همان ص١٥٠) و در جای دیگر از جهاندیده پیر چنین میگوید: جهاندیــده پیــری بــرو برگذشــت چنین گفت خنـدان بـه نـاطور دشـت ( بوستان ص٢٨٧ ) پند ها و نصایح در شاهنامه وبوستان : از جمله پندها و نصایح میتوان به موارد زیر اشاره کرد: خرسندی و پرهیز از آز ، خاموشی در سخن ، نیکنامی ، دریافت گنج در پـی رنـج ، سفارش به مدارا ونکوهش تندی ، سفارش به دادگری ، نهـان داشـتن راز ، دخـل وخرج ، در باره مرگ ، تمثیلها و کنایات ، بی فایدگی تربیت بد گهر و سفارشهائی در تدابیر جنگی .