چکیده:
رشد هر شهر به صورت یک فرآیند دوگانه نظام فضایی و گسترش فیزیکی می باشد. هر کدام از این دو روش میتواند کالبد متفاوت و جداگانه ای از دیگری ایجاد کند. لذا رشد بی رویه شهرنشینی و افزایش جمعیت شهرنشین لزوم توجه به مسائل شهری را برای برنامه ریزان و دست اندرکاران امور شهری ضروری ساخته است. پژوهش حاضر با روش های توصیفی، اسنادی و تحلیلی با هدف سنجش ساختار فیزیکی - اجتماعی شهر یزد به بررسی موضوع پرداخته است. جهت بررسی خزش شهری و شناخت نظام فضایی شهر مورد نظر از روشهای آماری هلدرن و آنتروپی شانون و تحلیل توزیع و تراکم جمعیت شهری در دوره های مختلف استفاده شده است. همچنین به منظور تجزیه و تحلیل داده ها و ترسیم نقشهها از نرمافزارهای ArcGIS، SPSS، Grafer و Excel استفاده گردیده است. نتایج تحقیق نشان داده است بنای اولیۀ شهر یزد در قسمتهای شمالی محلۀ فهادان بوده است. از نظر گروه بندی ساختار فضایی شهرهای استان منظم نبوده و در فواصل بین طبقه اول و طبقه آخر ماتریس هیچ نقطه شهری وجود ندارد. حتی با ضریب آنتروپی، استان یزد در سالهای 1390-1375 نشان می دهد که تعادل فضایی شهرها در طبقات شهری دارای نوسان بوده بطوری که ضریب آنتروپی در سال 1375 (0.37-) و در سال 1390 (0.23-) به دست آمده است. در نهایت با مدل هلدرن مشخص گردید در شهر یزد تنها 8/54 درصد رشد شهر در فاصله سال های 1345-1385 مربوط به رشد جمعیت بوده و 45 درصد از رشد شهر مربوط به گسترش کالبدی و فیزیکی شهر می باشد.
خلاصه ماشینی:
جهت بررسی خزش شهری و شناخت نظام فضایی شهر مورد نظر از روشهای آماری هلدرن و آنتروپی شانون و تحلیل توزیع و تراکم جمعیت شهری در دوره های مختلف استفاده شده است.
بنابراین، جهت بررسی میزان رشد، گسترش، خزش شهری و شناخت الگوی توسعه فیزیکی – اجتماعی شهر مورد نظر از روشهای آماری هلدرن و آنتروپی شانون و تحلیل توزیع و تراکم جمعیت شهری در دورههای استفاده شده است.
بررسی رشد و خزش شهری از لحاظ اجتماعی نخستین آمار جمعیتی از شهر یزد که با کاربرد روشهای نوین سرشماری انجام شده مربوط به پایان دوره پهلوی اول است.
در سرشماری سال 1385 جمعیت منطقه شهری یزد به 484167 نفر رسیده و در این فاصله رشد سالانه آن 9/3 درصد بوده است.
جدول2- تحولات میزان ها و شاخصهای عمده جمعیتی شهر یزد (رجوع شود به تصویر صفحه) در ادامه با استفاده از مدلهای آماری و ریاضی در خصوص موضوع مورد مطالعه جایگاه منطقه مورد بررسی نسبت به دیگر مراکز شهری استان مورد تجزیه و تحلی قرار گرفته، که نتایج آن به شرح زیر میباشد: مدل حد اختلاف طبقهای جمعیت مدل حد اختلاف طبقهای یکی از مدلهای آماریست که معمولا جهت مطالعه دادههای که باید بصورت طبقه بندی باشد، مورد استفاده قرار می گیرد (زنگیآبادی، 1387: 9).
67 و در پی آن بیشترین شاخص دو شهر مربوط به شهرستان ابرکوه بوده است ولی در سال 1390 با وجود افزایش تعداد شهرها میزان نخست شهری بر اساس شاخص دو شهر نسبت شهرستان یزد به میبد می باشد که مقدار آن برابر با 7.