چکیده:
تاثیرات اندیشهی سیاسی مبارزهای امام خمینی بر مراسم عزاداری محرم کمتر با توجه به خود مفهوم عزاداری مورد بررسی قرار گرفته است و بیشتر با نگرشی سیاسی تحلیل شده است. در پژوهش حاضر، ضمن تبیین اندیشهی سیاسی امام خمینی در شروع حرکت مبارزهای خود (خرداد ۴۲)، نوع تاثیر این اندیشه در درونمایه و صورتبندی گونههای مختلف عزاداری در محرم سال ۴۲ مورد بررسی قرار گرفت. روش پژوهش از گونه مطالعه تاریخی - تطبیقی تفسیرگرا بود که مبتنی بر رهیافتهای کیفی و مطالعه عمیق و همهجانبهی تعداد محدودی از موارد استوار گردید. در یافتههای پژوهش در زمینهی درونمایه مشخص شد که استعارهی «شاه، یزید زمان است» به عنوان کلیدیترین مفهوم در مراسم عزاداری ارائه شده است. در زمینهی صورتبندی نیز تغییرات در چهار دسته مورد بررسی قرار گرفت. در پایان ضمن تایید پرسش اصلی پژوهش مبنی بر تاثیر اندیشهی سیاسی بر مراسم عزاداری، مشخص شد که تغییرات مذکور در صورتبندی به هیچ عنوان به معنای عاری شدن عزاداری از ذات «عزادارانه» ی خود نبوده است.
خلاصه ماشینی:
در پژوهش حاضر، ضمن تبیین اندیشهی سیاسی امام خمینی در شروع حرکت مبارزهای خود (خرداد ۴۲)، نوع تأثیر این اندیشه در درونمایه و صورتبندی گونههای مختلف عزاداری در محرم سال ۴۲ مورد بررسی قرار گرفت.
موضوع پژوهش حاضر بررسی تأثیر اندیشهی سیاسی امام خمینی در دورهی مبارزه با رژیم پهلوی بر درونمایه و صورتبندی مراسم عزاداری عاشورا در محرم سال ۴۲ است، و پرسش اصلی آن چگونگی تغییرات در عزاداری آن سال است.
نمونه 6: یکی از شعارهایی که دستههای عزاداری که هیئتهای مؤتلفه در روز عاشورا هماهنگ کرده بودند این بود: تا کی داری تو شور و شر، یابن مرجانه / کاخت کنیم زیر و زبر یابن مرجانه (فلاحی 1393، 98) آن گونه که در اسناد ذکر شده شعار بالا در مسیر بازگشت دستههای عزادار از دانشگاه تهران به سمت بازار و در اطراف کاخ مرمر گفته شده و تشبیهی میان سران رژیم (به احتمال زیاد: شاه) و عبیدالله ابن زیاد در آن وجود دارد.
حال این پرسش پدید میآید که با توجه به تغییر درونمایهای مورد اشاره در بالا، آیا تغییری در صورتبندی مراسم محرم سال ۴۲ قابل مشاهده است؟ پاسخ به این پرسش به صورت کوتاه مثبت است و در ادامه نمونههایی از این تغییرات مورد اشاره قرار میگیرد: تبدیل دسته به تظاهرات بدون تردید مهمترین و برجستهترین واقعهی عاشورای ۴۲ در تهران، دستهی عزاداری بزرگ از میدان شاه سابق به سمت دانشگاه تهران بوده است که بیشترین بازتاب را در اسناد ساواک داشته و بسیار مورد توجه قرار گرفته است.