چکیده:
از مکانهاییکه حاجیان باید در روزهای دهم، یازدهم و دوازدهم ذی¬حجه در آنجا باشند و اعمالی چون رمی جمرات، تراشیدن موی سر یا کوتاه کردن ناخن و قربانی کردن گوسفند، گاو یا شتر را به¬جای آورند، سرزمین مناست. آیات و روایاتی مبنی بر ضرورت قربانی کردن در سرزمین منا آمده است. امروزه مشکلاتی بر اثر کثرت جمعیت مسلمانان و کمبود جا و مکان در مکة مکرمه، جهت انجام اعمال فریضة حج، وجود دارد؛ ازاینرو، با توجه به حساسیت¬های موجود میان فقهای اسلام بر رعایت احکام و مسائل شرعی مهمی چون حج، سوالیکه پیش میآید این است که آیا قربانی کردن در خارج از سرزمین منا، با توجه به زمان و مکان، جایز است یا نه؟ در پژوهش حاضرکه به روش توصیفی ـ تحلیلی نگاشته شده، نتایج حاصل از گردآوری فتاوای فقهای معاصر این است:
1. برخی از فقهای معاصر، با ارائة استدلالهای مختلف، قائل به اجزای قربانی در خارج از سرزمین منا، بلکه حتی در ایران و هر کشور دیگر حجاج هستند؛ چون قائل¬اندکه قربانی¬ها در سرزمین منا مورد تلف و اسراف قرار می¬گیرند و خداوند متعال به هیچ وجه راضی به این¬کار نیست.
2. در مورد ذبح شبانه نیز بعضی از فقها آن را مجزی و بعضی غیر مجزی دانسته¬اند. در صورت اضطرار، ذبح در مسلخ¬های جدید را اکثر فقها مجزی می¬دانند و زمان قربانی را تا روز سیزدهم (ایام تشریق) جایز اعلام کرده، ولی بعضی¬ها رعایت ترتیب را لازم و بعضی غیر لازم می¬دانند. اما به هرحال، انجام اعمال مکه را پس از خروج از احرام جایز می¬شمارند.
خلاصه ماشینی:
3. آيت الله العظمي سيستاني ــ اگر ذبح در منا، به علت زياد بودن زائر و حاجی و گنجايش نداشتن منا براي همة آنها ممکن نباشد، بعيد نيست کشتن در وادي محسر نيز جايز باشد و اگر عدم امکان به علت منع حکومت و غير اينها باشد، احتياط اين است که هم در وادي محسر ذبح نمايد و هم سه روز روزه بگيرد.
ــ تکليف حجاج نسبت به قرباني و محل آن عوض نميشود؛ چون اعمال حج، تعبد و از شعائر الهي است که بايد به موقع و در محل خود انجام شود و قرباني، يکي از اعمال حج است و محل ذبح آن مناست و در صورت تعذر بايد نزديک منا با رعايت «الاقرب فالاقرب» انجام شود و مصرف نشدن گوشت آن، دليل و موجب عوض شدن حکم نميشود؛ بلکه وظيفة حجاج، تنها ذبح کردن در منا يا نزديک منا، با رعايت الاقرب فالاقرب است و اگر صدق اسراف و تبذير کند (که چنين نيست) یا گوشتها ضايع و سوزانده شود، اين اشکال، مربوط به حجاج نيست؛ بلکه مربوط به قوة حاکمة حرمين شريفين است.
در پايان اين فصل، استفتائات صورت گرفته از سوي بانک توسعة اسلامي و واحد چرايي طرح قرباني سازمان حج و زيارت و فتاواي مراجع عظام تقليد ـ دامت برکاتهم ـ در مورد عدم رعايت ترتيب اعمال و ذبح شبانه، عيناً ذکر ميشود: در ابتدا باردیگر خلاصهاي از نظرية آيت الله مکارم شيرازي را ذکر ميکنيم: اگر قرباني حج تلف ميشود (دفن يا سوزاندن) ذبح در آنجا جايز نبوده و در جاييکه گوشتها به مصرف شرعي ميرسند بايد ذبح کرد؛ يعني پول قرباني را در روز عيد بايد کنار گذاشته، در بازگشت به محل سکونت خود در ماه ذيالحجه قرباني کند و يا با کسي در محل خود هماهنگ نماید تا در ساعت معيني، پس از رمي جمرات، در روز عيد براي او قرباني کنند.