چکیده:
پژوهشگران همواره به سبب لغات و ترکیبات کمیاب در دیوان سوزنی سمرقندی، به این اثر توجه داشته اند و استنادهای پی درپی فرهنگ نویسان به شواهد شعری این شاعر، گواهی روشن بر این سخن است. دیوان سوزنی تاکنون دو بار به چاپ رسیده است؛ اما به سبب های متعدد (نقص ها، تحریف ها و تصحیف های فراوان نسخه های خطی، غلط خوانی و…) لغزش های بسیاری در این چاپ ها مشاهده می شود که تصحیح دوباره این دیوان را ضرورت می بخشد. در این پژوهش با مراجعه به نسخه های خطی نویافته و با بهره گیری از فرهنگ ها، به روش تحلیلی انتقادی، دوازده بیت از ابیات مصحف و محرف سوزنی سمرقندی بازخوانی و تصحیح می شود.
The outstanding importance of Soozani Samarghandi’s Divan (collection of works)، the poet of sixth century، is due to the use of numerous words related to overseas as well as less frequently used words in two Arabic and Persian languages. The lexical aspect of Divan originates from the assiduity of lexicographer to Soozani’s poetry to elaborate the meaning of words. Due to the unfamiliarity of some related words، distortion and falsified correction made and the related results got into the typographic text of Soozani’Divan published by Nasseraldin shah-e-Hosseyni. This research aims to correct 12 couplets out of Soozani’s Divan volume. It is conducted based on the newly published manuscript. To this end، the picture of manuscript provided. The required data collected by referring to presented manuscript and some other Persian dictionaries .Since manuscript of Soozani’s Divan are mostly succedanous and related to Safavi dynasty and the next era، it has undergone distortion and correction. In the present study، 12 couplets corrected by referring to library references. To do this، the collected couplets compared and various dictionaries were used to describe and analyze the couplets.
خلاصه ماشینی:
او در ابتدا از اهمیت و فواید دیوان سوزنی سخن میگوید (محجوب، 1338: 552551) و سپس ایرادهایی را بر متن چاپی دیوان یادآور میشود که عبارت است از: معرفینکردن دقیق نسخههای استفادهشده و اساس قرار گرفتن نسخهای متأخر، غلطهای چاپی بسیار در مقدمۀ مصحِّح، در نظر نگرفتن حروف دوم و سوم کلماتی که در فرهنگ لغات معنی شده است و اقتصار به حرف اول هر کلمه، معانی اشتباه کلمات، نداشتن فهرست نام کسان و جایها و قبیلهها و طایفهها (همان: 558553).
ناصرالدین شاهحسینی که خود دیوان سوزنی را چاپ کرده است، در چاپ دیگر آن، دربارۀ علت آن همه ایراد و اشکال چاپی در متن سخن میگوید؛ او در هنگام چاپ دیوان سوزنی، به سفرِ فرنگ رفته است و کار چاپ دیوان به یکی از دوستان ایشان واگذار میشود؛ این فرد نیز به بیماری مزمنی مبتلا میشود و «کار را به دیگری واگذاشت.
در نسخهای از دیوان سوزنی متعلق به کتابخانه و موزۀ ملک به شمارۀ 2/5615 این بیت به این صورت آمده است: جز مدح تو گر نقش کنم بر رخ کاغذ; ; باد از کفم انگشت قلمدار شکسته با تصحیح «قلمدار» به «قلموار»، چنانکه معرفت براساس نسخۀ دیگری آن را برگزیده است، صورت صحیح بیت چنین خواهد بود: جز مدح تو گر نقش کنم بر رخ کاغذ; ; باد از کفم انگشت، قلموار شکسته سید احمد پارسا در مقالۀ «اصلیترین ویژگیهای سبکی هجویات سوزنی سمرقندی» (1395: 191173) به بعضی غلطهای چاپی دیوان سوزنی اشاره و پیشنهاد خود را بیان کرده است.