چکیده:
از ترجمة رسالة قشیریه، نسخهای به شمارة 2077 در کتابخانة ایاصوفیای استانبول نگهداری میشود که نگارش دیگری از ترجمة ابوعلی عثمانی است. استاد فروزانفر برای نخستینبار در سال 1345 به تصحیح ترجمة رسالة قشیریه همت گماشت. او در تصحیح خود از این نسخه استفاده نکرد؛ زیرا این نسخه در میانة کار به دستش رسید و نیز میپنداشت تفاوتی با نسخة موزة بریتانیا ندارد. به همین سبب کار تصحیح متن را با مقابلة نسخه موزة بریتانیا از ترجمة ابوعلی عثمانی و نسخة لالا اسماعیل، تنها دستنوشتة شناختهشده از ترجمة دوم، به پایان رساند. با بررسی نسخة ایاصوفیا میتوان دریافت که آن نسخه برای رفع کاستیها و اشتباهات فراوان ترجمة رسالة قشیریه بسیار راهگشاست و برخلاف نظر فروزانفر اختلافهای میان دو نسخه، بسیار و درخور توجه است. در این مقاله ضمن معرفی نسخة ایاصوفیا، جایگاه آن در تصحیح ترجمة رسالة قشیریه در مقایسه با دو نسخة دیگر بررسی شده است.
خلاصه ماشینی:
2 به هر روی با بررسی دقیق نسخة ایاصوفیا معلوم میشود این نسخه که فروزانفر آن را درخور اعتنا ندانسته است، در تصحیح ترجمة رسالة قشیریه اهمیت بسیاری دارد؛ بهویژه آنکه نسخة لالا اسماعیل به ترجمة ابوعلی عثمانی مربوط نیست و باتوجهبه تغییرات و اصلاحاتی که روی ترجمة اول انجام شده است، متنی مستقل به شمار میآید.
بنابراین برای ارائة متنی پیراسته و درست از ترجمة ابوعلی عثمانی، باید دو نسخة بریتانیا و ایاصوفیا با یکدیگر مقابله شود و از نسخة لالا اسماعیل در کنار متن عربی و فقط برای رفع کاستیهای راهیافته در این دو نسخه استفاده شود.
2ـ1ـ2 آغاز نسخهها نسخة لالا اسماعیل مقدمهای چهار صفحهای دارد و همین مقدمه تنها سندی است که در آن از ابوعلی عثمانی یعنی مترجم اول رساله و ابوالفتوح نیشابوری ـ کسی که به ترجمة دوباره این اثر یا تصحیح آن توصیه کرد ـ نام برده شده است.
برای روشنترشدن اهمیت این نسخه در تصحیح ترجمة رسالة قشیریه، نمونههایی در مقایسه با اصل عربی، نسخة بریتانیا و نسخة لالا اسماعیل ذکر میشود: • «فقال یجوع احدکم اربعة ایام فیصبح فینادی علیه الجوع» (قشیری، 1391: 58).
عبارت در نسخة ایاصوفیا کامل و ترجمه کمابیش درست است؛ هرچند عبارت لالا اسماعیل به اصل عربی نزدیکتر است و مترجم دوم بهدرستی کاستیهای ترجمة اول را برطرف کرده است.
فروزانفر نیز عبارت نسخة بریتانیا را انتخاب کرده است؛ اما مقایسة اصل عربی و نسخة ایاصوفیا نشان میدهد که ترجمه با دقت و فصاحت بیشتری در این نسخه وارد شده است.