چکیده:
سکّه و سکّهشناسی یکی از مقولههای مهم در مطالعهٔ بعد اعتقادی و فرهنگی مردم است. علائم و نشانههای روی سکهها نشان میدهد که بخش مهمی از نقوش و کتیبهها متاثر از مذهب و اعتقادات مردم است. رسمیت مذهب تشیع در دورهٔ صفوی و تاثیرات عمیق این مذهب در باورها و اعتقادات ایرانیان، موجب شد تا اشعار، ادعیه، و نقوش نمادین در وصف ائمه بر روی مسکوکات منعکس گردد و ارادت ایرانیان را نسبت به ائمه نشان دهد. هدف از این مقاله بررسی تاثیر ایدئولوژی مذهبی بر مسکوکات صفوی از لحاظ محتوای نقوش و کتیبهٔ سکهها و همچنین بررسی میزان تاثیرگذاری محتوا و مضمون کتیبههای سکهها در رسمیت شناختن مذهب تشیع توسط قشر متوسط جامعه است.
روش تحقیق در این نوشتار به صورت توصیفی- تحلیلی با رویکرد نظری تاریخ فرهنگی از طریق گردآوری اطلاعات در کتابخانه است. این مقاله با مطالعه و بررسی سکههای صفویه سعی دارد به سوالات زیر پاسخ دهد: ۱. ایدئولوژی مذهبی شیعه چه تاثیری بر تزیینات سکهها گذاشتهاست؟ ۲. کتیبهها و علائم سکهها علاوه بر اینکه نشاندهندهٔ ارادت شاهان نسبت به ائمه هستند، در چه زمینههای فکری دیگر طراحی شدهاند؟ مطالعه و بررسی نقوش و کتیبهها نشاندهندهٔ تبلیغ ایدئولوژی شاهان صفوی برای مشروعیت حکومت شیعی و ادارهٔ جامعهٔ صفوی است که ریشه در اعتقادات و باورهای شیعی دارد.
خلاصه ماشینی:
هدف از این مقاله بررسی تأثیر ایدئولوژی مذهبی بر مسکوکات صفوی از لحاظ محتوای نقوش و کتیبهٔ سکهها و همچنین بررسی میزان تأثیرگذاری محتوا و مضمون کتیبههای سکهها در رسمیت شناختن مذهب تشیع توسط قشر متوسط جامعه است.
رونق تجارت داخلی و خارجی در این دوره باعث شد تا ضرابخانههای مختلفی در اکثر شهرهای ایران اقدام به ضرب سکه کنند و بازار پولی گستردهای شکل گیرد و در اختیار تمام اقشار قرار گیرد که همین عامل مهمی بود تا همانند گذشته که پادشاهان نشان خانوادگی یا سلطنتی خود را بر روی سکهها ضرب میکردند این بار حاکمان صفوی با هوشمندی به تبلیغ مذهب تازه شکل گرفته تشیع بپردازند.
از آنجایی که پژوهشهای صورت گرفته بر روی سکههای دورهٔ صفوی بیشتر توصیفی بوده و از پرداختن به محتوا و مضمون آن و همچنین مطالعهٔ آن در بافت مذهبی جامعه صفوی صرف نظر شده، نگارندگان را بر آن داشت تا از دیدگاه تاریخ فرهنگی به مطالعهٔ ایدئولوژی و تفکر حاکم بر تزئینات سکههای این دوره بپردازند.
روی پولهای مسی که فلوس نام داشتند؛ یک طرف شیر و خورشید و در طرف دیگر، تاریخ و محل ضرب نقش میشد و در کنار آن تصاویر گوناگونی از حیوانات از قبیل غزال، گربه، مار، شیر و غیره نیز حک میشد که بر این اساس علاوه بر جنبه مذهب تشیع روی سکهها میتوان نقوشی از شیر و خورشید که در ایران قدمتی چند هزار ساله دارد و همچنین محیط زیست در دوره صفوی را مورد مطالعه قرار داد.