چکیده:
بیشتر مفسران تنها به مدنی بودن سوره حجرات تصریح کرده و این سوره را فاقد قراین لازم برای تاریخگذاری دانستهاند. اما با توجه به سورههای قبل و بعد این سوره در روایات ترتیب نزول، زمان نزول سوره حجرات بهطور تقریبی به اوایل سال ششم هجری باز میگردد. در حالی که تتبع در روایات سبب نزولِ ذیل سوره حجرات و گزارش مورخان از وقایع پس از فتح مکه، نشانگر نزول این سوره در نیمه اول سال نهم هجری، مصادف با ورود وفود به مدینه و اسلامآوری قبایل شبه جزیره است که در پی آن، این سوره بعد از فتح مکه و قبل از جنگ تبوک تاریخگذاری میگردد. در نتیجه در این نوشتار با تکیه بر روش تحلیل محتوای تاریخی، این دو دیدگاه متعارض در تاریخگذاری سوره حجرات نقد و بررسی شده است. در نهایت با تأیید تاریخگذاری سوره حجرات در سال نهم هجری و با توجه به آنکه همه آیات زماندار در این سوره به ترتیب وقایع تاریخی که رخ داده، نازل شدهاند، میتوان به نزول پیوسته این سوره از ابتدا تا انتهای آن در یک بازه زمانی چندماهه پی برد.
خلاصه ماشینی:
در نهايت با تأييد تاريخ گذاري سوره حجرات در سال نهم هجري و با توجه به آنکه همه آيات زمان دار در اين سوره به ترتيب وقايع تاريخي که رخ داده ، نازل شده اند، ميتوان به نزول پيوسته اين سوره از ابتدا تا انتهاي آن در يک بازه زماني چندماهه پي برد.
سپس مناسبت نزول آيه ٦ حجرات را نيز اعزام وليد براي دريافت زکات به سوي بنيمصطلق توصيف نموده اند (طبري، جامع البيان ، ٧٨/٢٦؛ رازي، ١٧/١٨؛ واحدي، ٢٠٧؛ ابن عطيه ، ١٤٦/٥؛ قرطبي، ٣١١/١٦) که در سال نهم هجري واقع شده است .
در نهايت شأن نزول آيات پاياني سوره حجرات را نيز ورود وفد بنياسد به مدينه و منت نهادن آنان بر پيامبر به سبب اسلامشان توصيف کرده اند (طبري، جامع البيان ، ٨٩/٢٦؛ رازي، ٤٥/١٨؛ ثعلبي، ٨٩/٩؛ قرطبي، ٣٤٨/١٦) که در ادامه ، به تفصيل بيان خواهد شد که اين وقايع همگي در ابتداي سال نهم هجري رخ داده است .
تاريخ گذاري سوره حجرات برپايه آيات زمان دار از مجموع گزارش هاي مورخان و راويان اسباب نزول و مفسران آشکار است سوره حجرات در ابتداي سال نهم و تنها چند ماه پس از فتح مکه نازل شده و در آيات ابتدايي، مياني و پاياني به ترتيب به سه واقعه تاريخي وفد بني تميم ، اعزام وليدبن عقبه به سوي بنيمصطلق براي دريافت زکات ، و وفد بنياسد که همه بنا بر گزارش مورخان از ابتداي محرم تا انتهاي صفر سال نهم واقع شده ، اشاره گرديده است .