چکیده:
از آمپزش دو مبحث تشبیه و کنایه در ادب عامه, گونة نادر جدیدی پدید آمده است که
تاکنون از دید پژوهشگران ادب پارسی پنهان مانده است. نشان دادن ظرفیتهای بلاغی
زبان فارسی بهویژه در حوزة ادب شفاهی» شناساندن این گونهة بلاغی نادرء مقایسة آن با
تشبیهات رایج زبان فارسی و بیان وجوه اشتراک و افتراق آن از اهداف پژوهش حاضر
است. در همین راستا پژوهش حاضر میکوشد با واکاوی این گونة بلاغی در چهار کتاب
امال وحکم دهخدا دوازده هزار مثل فارسی و سیهزار معادل آنها از شکورزاده بلوری,
فرهنگ عوام امیرقلی امینی و فرهنگ بزرگ ضربالمثلهای فارسی از حسن ذوالفقاری
بدین پرسشها پاسخ دهد که این تشبیه دارای چه ویژگیهایی است؟ و وجود اشتراک و
افتراق این تشبیه با تشبیهات رایج زبان فارسی کدام است؟
روش پژوهش توصیفی - تحلیلی است. جامعة آماری ۶۴۵۱ تشبیه را دربرمیگیرد که
از کتب مورد اشاره استخراج شدهاند. حجم نمونه بدون توجه به تکراری بودن دادهها ۵۲
مورد است که در این پژوهش تشبیه کنایی خوانده میشوند و به شیوة استقرای تام و با
استفاده از شگردهای بلاغی رایج تجزیه و تحلیل شدهاند. نتیجة پزوهش نشان میدهد ادب
شفاهی ساختار و اصول زیباییشناسی خاصی دارند که غفلت از این موارد» عدم درک
درست آنها را به دنبال دارد. بررسیها بیانگر تفاوت ساختاری این گونه نادر ادبی با
گونههای مشابه آن در ادب عامه است که در متن مقاله به تفصیل بیان شده است.
خلاصه ماشینی:
در همين راستا پژوهش حاضر ميکوشد با واکاوي اين گونۀ بلاغي در چهار کتاب امثال وحکم دهخدا، دوازده هزار مثل فارسي و سيهزار معادل آن ها از شکورزاده بلوري، فرهنگ عوام اميرقلي اميني و فرهنگ بزرگ ضرب المثل هاي فارسي از حسن ذوالفقاري بدين پرسش ها پاسخ دهد که اين تشبيه داراي چه ويژگيهايي است ؟ و وجود اشتراک و افتراق اين تشبيه با تشبيهات رايج زبان فارسي کدام است ؟ روش پژوهش توصيفي ـ تحليلي است .
کنايي بودن اين گونه تشبيهات در همين نکته است ؛ اما اگر مدلول همچون علت بيان وجه شبه در جمله به کار رود، آن جمله ديگر معني کنايي خود را از دست ميدهد و تنها تشبيه محسوب ميشود؛ مثلا در کتاب فرهنگ بزرگ ضرب المثل هاي فارسي اين تشبيه چنين است : «از سرما مثل خايه حلاج ميلرزد» (ذوالفقاري، ١٣٨٨: ٣٠٢) که در اين صورت خاصيت کنايي بودن خود را از دست ميدهد و تنها يک تشبيه عادي محسوب ميشود که مسلما به همين اندازه هم از ارزش بلاغي آن کاسته ميشود.
در همين راستا پژوهش حاضر ميکوشد به روش توصيفي ـ تحليلي و با استفاده از شيوة کتابخانه اي و با واکاوي اين گونۀ بلاغي در چهار کتاب امثال وحکم دهخدا، دوازده هزار مثل فارسي و سيهزار معادل آن ها از 93 شکورزاده بلوري، فرهنگ عوام اميرقلي اميني و فرهنگ بزرگ ضرب المثل هاي فارسي از ذوالفقاري به سؤالات زير پاسخ دهد: ١.