چکیده:
اشغال ایران از سوی متفقین در شهریور 1320ه.ش / آگوست 1941م. کشور را با بحران فزاینده اجتماعی مواجه نمود. ایران به صحنه مداخله نیروهای متفقین در شئوون زندگی مردم درآمد. بروز ناهنجاری های اجتماعی همچون قتل، غارت، تجاوز، تصرف املاک و مصادره اموال توسط قوای نظامی بیگانه در مناطق تحت تصرف فضای اجتماعی کشور را به سمت ناامنی رهنمون ساخت. برخورداری قوای نظامی متفقین از کاپیتولاسیون در ایام اشغال اجازه پی گیری و تنبیه نیروهای متخلف خارجی را از دولت ایران سلب کرده بود. کاهش نفوذ دولت مرکزی و تضعیف قوای نظامی و انتظامی، شرایط لازم را برای ظهور اشرار داخلی و سرکشی ایلات و عشایر جنوب و غرب کشور فراهم ساخت. اقتصاد کشاورزی، صنعت، بازرگانی داخلی و خارجی آسیب دید. کشاورزی که بخش عمده اقتصاد کشور بود و بیشترین نیروهای کار را به خود جذب می نمود، دچار افت کاهش تولید و سبب بی کاری گستردهگردید. کاهش تولید و افزایش تقاضای ارزاق عمومی بدلیل ارسال آذوقه به شوروی، حضور تعداد بیشمار قوای اشغالگر و ورود مهاجرین لهستانی سبب کمبود اقلام اساسی همچون گندم در بسیاری از مناطق ایران گردید.
The occupation of Iran by the Allies in August 1941 encounters the country with a growing social crisis. Iran came to the scene of Allied intervention in the life of Iranians. The emergence of social anomalies, such as murder, plunder, rape, estate seizure, and property confiscation by foreign military forces in the occupied areas,led the social space of the country to insecurity. Enjoying capitulations during the occupation, the Allies were immune from thepersecution and punishment of the foreign offenders by Iranian government. The decrease ofcentral government influence and the weakness of military and police forces caused the emergence of domestic insurgents and the rebellion of tribes in the south and west of the country. The agriculture economy, industry, internal an international trade were damaged. Agriculture, which was a major part of the country's economy and had been attracted the most labor forces, suffered a decline in production and caused widespread unemployment. Reducing production and increasing demand for public foodstuff due to sending supplies to Soviet Union, the presence of a large number of foreign forces and the arrival of Polish immigrants, caused a shortage of basic items such as wheat in many parts of Iran.
خلاصه ماشینی:
با ورود متفقین بـه ایـران و استعفای رضا شاه از سلطنت ، دولت جدیدی به ریاست محمد علی فروغی تشکیل شـد و از نخستین اقدامات او انعقاد پیمان سه جانبه در مورد شـرایط حضـور متفقـین و تعهـدات طرفین در ایام جنگ میان دولت ایران و روس و انگلیس در تـاریخ ٢٩ ژانویـه ١٩٤٢.
نظامیان پس از ورود رضا شاه از ایران وضع معیشتیشان دچار رکود شده و برای بـه دسـت آوردن مال و سهمی از اموال دزدی نه تنها دست راهزنان و دزدان را باز گذاشته ، حتـی بـه برخی از مسئولین ایل پیشنهاد شرارت می دادند» در پاره ای موارد نظامیان سلاح های این اشرار را از محل انبار مهمات پاسگاه ها و پادگان ها تامین می کردند.
(همان : ٣٥٩) گزارشات و پرونده های زیادی از سرقت سربازان متفقین شامل سرقت طلا و جواهر، پوشاک ، وسایل خانه ، دارو، مواد غذایی و غیره امروزه به شکل سند در دست است (همان : ٧٢و٩٩و ١٠١-١٠٢ و ٣١٤-٣١٥و ٣٧٥-٣٧٦ ) شرارت نیروهای بیگانه از طریـق ایجـاد مزاحمـت بـرای زنـان و دختـران و ورود بـه خانه های مردم و تعرض به نوامیس مردم ، بخش دیگری از وضعیت ناامنی عمومی ایران در ایام اشغال است .
اما سیاست متفقین در به کارگیری تمام امکانات حمل و نقـل کشـور در جهـت ارسـال آذوقـه و مهمـات بـه جبهه های جنگ شوروی نیاز شدید به وسائل نقلیه را ایجاب می نمود که بخشی از آنها بـا مصادره اجباری وسائل نقلیه شخصی و دولتی تامین می گردید.
(عاقلی ، ١٣٦٨: ١٩١) کمبود مواد غذایی در سال های اشغال کشور دائمی بود و هزینـه زنـدگی در فاصـله سـال هـای ١٣٢٠-١٣٢٣ بیش از ٨٠٠ درصد افزایش یافت و تنها در سال ١٣٢٤ اندکی رو بـه کـاهش نهاد.