چکیده:
به واسطه وقوع مخاصمات مسلحانه فراوان بین انسانها، تمدنها، مذاهب و دولتها، ایده صلح و تضمین حقوق انسانها همواره یکی از آرمانهای اصلی بشریت بوده است. بر همین اساس، جامعه بینالملل به ویژه در سدههای جدید کوشیده است به انحاء مختلف در جهت کاهش تلفات جانی و مالی ناشی از این مخاصمات گام بردارد. از جمله مهمترین این تلاشها وضع قوانین و مقرراتی تحت عنوان حقوق بشر دوستانه بوده است؛ به گونهای که دولتهای درگیر در مخاصمات مسلحانه ملزم به رعایت و احترام به این قوانین باشند. کاملا روشن است که مخاصمات مسلحانه هیچ اثری بر حقوق بشر دوستانه ندارند، اما سوالی که مطرح میشود، این است که مخاصمات مسلحانه چه تاثیری بر قواعد حقوق بشر دارند و آیا به محض وقوع یک مخاصمه مسلحانه، اجرای حقوق بشر، متوقف میشود و فقط حقوق بشردوستانه اعمال میگردد؟ این مقاله میکوشد تا ضمن ارائه تحلیلی نظری از نسبت میان حقوق بشر و مخاصمات مسلحانه، نشان دهد که به هنگام مخاصمات مسلحانه، قواعد حقوق بشر مکمل قواعد حقوق بشردوستانه است و صرف وقوع یک مخاصمه مسلحانه به معنی تعطیلی حقوق بشر نیست.
خلاصه ماشینی:
از آنجا که در جنگ جهانی دوم اعلام رسمی جنگ عملا غیرممکن شد، کنوانسیون ژنو 1949 به منظور این که حقوق بشر دوستانه در هر زمانی که نیروهای مسلح با یکدیگر مبارزه میکنند، اعمال شود، به جای کلمۀ War (جنگ) از مفهوم Armed Conflict (مخاصمۀ مسلحانه) استفاده کرد.
Dusco Tadic, 1955: Para 70) مرکز تحقیقات جنگ و صلح اوپسالا ( Uppsala Conflict Data Program) مخاصمۀ مسلحانه را اینگونه تعریف میکند: «درگیری ناسازگاری که مرتبط با حکومت یا قلمروی است که در آن بین دو طرف درگیری، از نیروهای مسلح استفاده میشود؛ به گونهای که حداقل یکی از طرفین درگیری، نیروهای حکومتی یک دولت است و این درگیری حداقل 25 کشته دارد.
اولین بیانات آن را در خصوص اعمال حقوق بشر در زمان مخاصمه مسلحانه میتوان در نظریه مشورتی درباره قانونی بودن تهدید به استفاده از سلاحهای اتمی در سال 1996 با احترام به میثاق یافت: «دادگاه معتقد است که حمایت از کنوانسیون بینالمللی حقوق مدنی و سیاسی در زمان جنگ متوقف نمیگردد، مگر با اعمال مادۀ 4 کنوانسیون که به موجب آن مقررات خاصی میتوانند در زمان یک اضطرار عمومی تعلیق گردند.
امروزه انواع مختلفی از مخاصمات مسلحانه به وجود آمدهاند که این مخاصمات ممکن است بین دو یا چند دولت، بین نیروهای حکومتی و گروههای مسلح سازمان یافته در داخل یک دولت، بین مردم یک کشور و دولت استعماری یا نژاد پرست رخ دهد و نیز ممکن است، یک مخاصمه همراه با دخالت یک عنصر خارجی به وقوع بپیوندد.