چکیده:
حادث یا قدیم بودن قرآن و صفت کلام الهی قدیمیترین بحث الهیاتی در عالم اسلام است که وجه تسمیۀ علم کلام نیز به همین جهت است. با توجه به اینکه اشاعره صفات خداوند را قدیم میدانستند، حادث بودن صفت کلام و قرآن را منکر گشتند. اشاعره استدلالهای متعددی در اثبات قدیم بودن قرآن از جهت کلام نفسی، دارا بودن همۀ صفات کمالی برای خداوند در ازل، خطابات قرآنی و سابق بودن کلام خداوند اقامه مینمایند. با وجود این، اثبات کلام نفسی منجر به تعدد قدما و حلول امور نفسانی در ذات خداوند میشود و لازمۀ حادث نبودن صفات خداوند، قدیم بودن آنها نیست بلکه صفات خداوند اتحاد مصداقی و اختلاف مفهومی دارند. در برخی از آیات قرآنی جبرئیل از جانب خداوند پیامبران را مورد خطاب قرار میدهد. لذا طرف خطاب هنگام وحی همیشه قدیم نیست. با توجه به تشکیکی بودن صفت کلام مانند صفات دیگر، کلام ذاتی مقدم بر فعلی و مجردات سابق بر مراتب مادی و لفظی کلام هستند.
خلاصه ماشینی:
بررسی و نقد نظریۀ اشاعره در مورد قدیم بودن قرآن و صفت کلام خداوند با توجه به مبانی ملاصدرا Critical Studying of Asharite's Theory of the Uncreatedness of the Quran and the Attribute of Speech according to the Mulla Sadra's View محمود صیدی( هادی هاشمی(( تاریخ دریافت: 26/2/1395 تاریخ پذیرش: 6/6/1395 چکیده حادث یا قدیم بودن قرآن و صفت کلام الهی قدیمیترین بحث الهیاتی در عالم اسلام است که وجه تسمیۀ علم کلام نیز به همین جهت است.
با وجود این، اثبات کلام نفسی منجر به تعدد قدما و حلول امور نفسانی در ذات خداوند میشود و لازمۀ حادث نبودن صفات خداوند، قدیم بودن آنها نیست بلکه صفات خداوند اتحاد مصداقی و اختلاف مفهومی دارند.
همچنین یکی دیگر از موارد استدلالهای معتزله در اثبات حادث بودن قرآن از جهت نسخ (زمشخری، ۱۴۰۷: ۱/ ۱۷۶) تغییر و تبدیل (عبدالجبار، ۱۹۶۲: ۷/ ۸۹) در آیات قرآنی است که از دیدگاه اشاعره چنین اموری مربوط به تلاوت الفاظ قرآن است نه کلام نفسی و قدیم (بیهقی، ۱۴۱۷: ۳۵۷).
در مقابل با توجه به نظریۀ اشاعره در اثبات کلام نفسی تعدد صفات او بهویژه معانی متعددی کلامی در ذات خداوند (همان: ۱۷۳ و ۱۶۵) و همچنین متأخر بودن صفات از مقام ذات و فقدان ذات نسبت به صفات کمالی لازم میآید (همان: ۱۷۳) درحالیکه واجبالوجود بسیط است و کثرت وجودی ندارد و در صورت نداشتن صفتی کمالی ممکنالوجود خواهد بود نه واجبالوجود: «...
با توجه به این نکته، یکی دیگر از بخشهای استدلالهای اشاعره در اثبات قدیم صفت کلام و قرآن از جهت واجدیت خداوند نسبت به همۀ صفات کمالی است.