چکیده:
متناسب با وضعیت طبیعی و محیط قرار گیری » در گذشته شیوههای متفاوتی برای محافظت شهر در برابر آسیببهای انسانی و حیوانی تدبیر میگردید؛ برای این منظور می توان به ساخت در مکانهای صعبالعبورء استفاده از خندق و استفاده از عوامل طبیعی مانند رودخانه. دره. کوه و غیره اشاره کرد. یکی از این شیوهها کشیدن دیوار به دور شهر تحت عنوان "برج و بارو" بود برج و باروها شکلها و اندازههای مختلفی داشتند که در پژوهشهای مختلف مورد بررسی قرار گرفته است اما موضوعی که کمتر مورد مطالعه قرار گرفته است تاثیری است که شکل و حجم حصار بر روی روند توسعه شهر داشته است به نظر نگارنده برج و باروها تاثیر مستقیم در شکل گیری و توسعه شهرها داشتند و هدف پژوهش حاضر مطالعه و پژوهش تاثیر مذکور در یکی از شهرهای تاریخی ایران است. برای تبریز در طول تاریخ حصارهای متعددی ساخته شده است و اندازه حصار ارتباط مستقیم با وسعت و نفوس ساکتان و اهمیت شهر داشت اما حصار هال هر کدام به دلیلی تخریب میشدند یکی از دلایل اصلی تخریب دیوار شهر تبریز زلزله بود. آخرین زلزله شدید تبریز در سال ۱۱۹۳ م.ق. بود. بر اساس متون تاریخی در آن زلزله شهر بطور کامل تخریب شد و جمعیت شهر به حداقل رسید بطوریکه برخی از متون جمعیت تبریز را بعد از زلزله در حدود چهار هزار نفر ذکر کرده اند؛ نجفقلیخان, حاکم شهرء اقدام به ساخت حصاری بر گرداگرد شهر کرد که نسبت به حصارهای قبلی شهر کوچکتر بود و نقاط خاصی از شهر را در درون خود جای داد. ساخت حصار نجفقلیخانی تاثیر مستقیم در شکل گیری و توسعه تبریز در دوره قاجار داشت. این مقاله تلاش دارد تا ویژگیهای سیاسی-اجتماعی و اقتصادی حصار را بدست آورد و تاثیرات شهری آن در شکلگیری و توسعه تبریز دوره قاجار را تحلیل نماید.