چکیده:
این مقاله حوادث رویارویی بلوچهای ساحل مکران با پرتغالیها را بر اساس روایات تاریخی و همچنین اشعار حماسی بلوچی مورد برسی قرار میدهد. با توجه به در دسترس نبودن منابع تاریخی قابلاتکا آگاهیهای جمعآوریشده از این اشعار حماسی میتواند در این خصوص مفید باشد. این اشعار حماسی نهتنها جزییات حضور و یورش پرتغالیها را به خلیجفارس و سواحل دریای مکران روایت میکند بلکه درباره نبردهای قهرمانانهی بلوچهای نیز منابعی سودمند میباشند. سؤال اصلی تحقیق این است که بازتاب نبردهای پرتغالیها با بلوچها در اشعار حماسی بلوچی چه بوده است؟ در ادامه فرض تحقیق بر این مسئله استوار است که بازتاب نبردهای پرتغالیها با بلوچها در اشعار حماسی بلوچی جلوهای خاص داشته و سینهبهسینه روایتشده است. در متن این اشعار شفاهی از شخصیت پهلوانی- حماسی همل هوت بهعنوان فرمانده بلوچها و سرداری که در رأس نبردهای موفقیتآمیز فراوانی علیه پرتغالیها قرار داشته است، یاد میشود.
خلاصه ماشینی:
این اشعار حماسی نه تنها جزییات حضور و یورش پرتغالیها را به خلیج فارس و سواحل دریای مکران روایت می کند بلکه درباره نبردهای قهرمانانه ی بلوچ های نیز منابعی سودمند می باشند.
اولین برخورد آن ها با پرتغالیها در دماغه مسندام رخ داد، فرمانده پرتغالی ها فرناندو بود، در طی این نبرد پیروزی قطعی برای هیچ یک از دو فرمانده به دست نیامد و کشتیهای ترک موفق شدند راه خود را به سوی مسقط ادامه دهند، اما هنگامیکه ترکها به نزدیکی سواحل مسقط رسیدند، جنگ زرگی درگرفت که با شکست ترکها پایان یافت ، برخی از کشتیهای ترک غرق یا با صخره ها برخورد کردند و سید علی رئیس با ٩ کشتی موفق به فرار شد، وی به سواحل مکران رسید و مورد استقبال بلوچ ها قرار گرفت .
(١٩١٩:١٨١ ,miles) فریاوسوسا شرح دل خراش و وحشتناکی از بربریت و خشونت بی حدوحصر و بیسابقه پرتغالیها را در این نبرد گزارش کرده است وی مینویسد که بعد از غارت ، کشتار و ویرانی سواحل مکران توسط پرتغالیها بلوچ خود آنچه را که باقیمانده بود از بین میبردند که مورداستفاده مهاجمان قرار نگیرد، از شکنجه و تحقیر مردمی که به زنجیر کشیده شده و به گوا منتقل شده بودند گزارش میدهد.
از این اشعار حماسی پهلوانی چنین برمیآید که : همل فرزند جنید و ماهو از طایفه هوت کلمتی است چون که این طایفه در بندر کلمت در بلوچستان پاکستان کنونی، سکونت داشتند به کلمتی نیز معروف شده لازم به ذکراست بر اساس حماسه بلوچی و روایات سنتی بلوچ ها هوت یکی از فرزندان جلال خان بود.