چکیده:
با ظهور صفویه و شکستهای حکمرانان آققویونلو و متواری شدن آنها به دیاربکر، حوادث سیاسی مهمی در این منطقه روی داد. با وقوع جنگ چالدران که نقطه تلاقی و برخورد سیاستهای شاه اسماعیل صفوی و سلطان سلیم عثمانی بود، امرای کُرد دیاربکر نیز درگیر مسائل سیاسی میان ایشان شدند. از سوی دیگر انتزاع همیشگی آناتولی شرقی از قلمرو ایران اسلامی از مهمترین مسائل مهم تاریخی است که در این میان نقش کردها نیز شایان بررسی است. جایگاه کردهای دیاربکر و نیز جزیره در سیاست شاه اسماعیل و سلطان عثمانی و نیز نقش ایشان درنتیجه و پیامد جنگ چالدران چه بود؟ ای پژوهش به شیوه تحلیلی و توصیفی در تلاش است که به پرسشهای اخیر پاسخ گوید. به نظر میرسد شیوه تعامل شاه اسماعیل با قبایل کرد در منطقه دیاربکر و جهتگیری سیاسی این قبایل تأثیر قابلتوجهی در تحولات سرزمینی میان ایران عثمانی داشته است. این پژوهش نشان میدهد که گرایش کُردها به شاهزادگان آققویونلو، درگیری آنان با قزلباشها، سیاست جایگزینی قزلباشها بهجای امرای بومی کرد، شکست چالدران و سرانجام نقش اختلاف مذهبی در انتزاع دیار بکر از قلمرو صفوی نقش داشتند
خلاصه ماشینی:
شاه اسماعیل ، امرای کرد و از دست رفتن دیاربکر از ایران یزدان فرخی ،استادیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور آرش امین پور، دانش آموخته کارشناسی ارشد تاریخ چکیده با ظهور صفویه و شکست های حکمرانان آق قویونلو و متواری شدن آن ها به دیاربکر، حوادث سیاسی مهمی در این منطقه روی داد.
با وقوع جنگ چالدران که نقطه تلاقی و برخورد سیاست های شاه اسماعیل صفوی و سلطان سلیم عثمانی بود، امرای کرد دیاربکر نیز درگیر مسائل سیاسی میان ایشان شدند.
اکثریت امرای کرد با پیروزی سلطان سلیم به سمت قدرت برتر گرایش پیدا کردند و با کمک های سلیم عثمانی به رهبری ادریس بدلیسی مدت مدیدی جنگ های خونینی اتفاق افتاد و کردان مصمم بودند از این فرصتی که پس از شکست شاه اسماعیل دست داده بود، نهایت استفاده را ببرند و درنهایت انتزاع نواحی جزیره و آناتولی شرقی پس از درگیری مدام و سه سال بعد از جنگ چالدران تحقق یافت (اسپیناقچی،١٦٣:١٣٧٩؛ چارشلی،١٣٧٩: ج ٢، ٢٩٥).
سلطان سلیم عثمانی پس از موفقیت بزرگش در جنگ چالدران با کمک جمعی از امرای کرد به رهبری ادریس بدلیسی، شرف بیگ بدلیسی و ملک خلیل و همچنین دادن وعده تأمین استقلال محلی آن ها در مناطق بومی، موفق شد با به کارگیری قدرت سیاسی و نه از طریق صرف هزینه های نظامی دیاربکر را تحت نفوذ خود درآورد و به این ترتیب دستاورد سیاسی و نظامی مهمی را به کسب کند.