چکیده:
قاضی سید نور له مرعشی شوشتری (شهید ثالث) از علمای شهیر سده دهم و یازدهم
هجری در شوشتر زاده شد (۹۵۶ ق) و پس از بهرهگیری از عالمان آن روزگار و پدرش
سید شریفالدین» برای کامل کردن تحصیلاتش به مشهد رفت و بر اثر آشوبهای
عصر شاه اسماعیل دوم به هند کوچید. او بر اثر تسلطش بر علوم مذهبی و مکاتب فقه
اهل تسنن, به بالاترین منصب قضاوت در دوره اکبر شاه گورکانی راه یافت و افزون بر
قضاوت و تدریس» به پشتیبانی شماری از شیعیان دربار گورکانیان» آثار مهمی در عرصه
فرهنگ شیعی پدید آورد و عصر بیداری شیعیان هند را بنیاد گذارد؛ یعنی به آنان کمک
کرد تا جایگاه برجسته خود را در سنت اسلامی نمایان کنند و سرانجام بر اثر همین
کوششها بهویژه نوشتن احقاق الحی» به شهادت رسید. این نوشتار با توجه به
کوششهای علمی, فرهنگی و اداری قاضی نورالله در هندء به تبیین جایگاه او در
پیشبرد روند رشد فرهنگ شیعی و نگاهبانی آن میپردازد.
خلاصه ماشینی:
او بر اثر تسلطش بر علوم مذهبی و مکاتب فقه اهل تسنن ، به بالاترین منصب قضاوت در دوره اکبر شاه گورکانی راه یافت و افزون بـر قضاوت و تدریس ، به پشتیبانی شماری از شیعیان دربار گورکانیان ، آثار مهمی در عرصه فرهنگ شیعی پدید آورد و عصر بیداری شیعیان هند را بنیاد گذارد؛ یعنی به آنان کمک کرد تا جایگاه برجسته خود را در سنت اسلامی نمایان کنند و سـرانجام بـر اثـر همـین کوشش ها به ویژه نوشتن احقاق الحق ، بـه شـهادت رسـید.
این مقاله ، به روش کتاب خانه ای در پی پاسخ به دو پرسـش اسـت : پیشینه خانوادگی قاضی در ایران و آموزه های وی تـا چـه انـدازه ای در کـام یـابی او در هندوستان مؤثر بود؟ قاضی نور الله از چه روش هایی برای گسـتردن فرهنـگ شـیعی در آن جا استفاده کرد و ایرانیان شیعه مذهب در دربار گورکانیان در پیوستن قاضی به آنان و پی گرفتن تبلیغات شیعی او مؤثر بودند؟ با توجه به دو پرسش اصلی مقاله ، فرضیه پژوهش ایـن اسـت کـه قاضـی نـورالله در خانواده ای اهل علم متولد شد و از استادان برجسته زمان بهره برد؛ چنان که افزون بر فقه شیعه از مکاتب فقه تسنن آگاهی یافت و بر پایه همین آگاهی و توانایی و به کمک چند تن از ایرانیان شیعی، به دربار اکبرشـاه گورکـانی گراییـد و از تسـامح مـذهبی او بهـره گرفت و با برداشتن تقیه و پذیرش منصب قضاوت و با شـیوه هـایهـای تبلیغـی چـون تدریس ، تألیف کتاب و نامه نگاری، زمینه را برای گسترش و پایداری فرهنگ شـیعی در آن جا فراهم کرد.