چکیده:
در کتاب تاریخ سیستان برای نامیدن مهاجمان تورانی به سیستان دو نام «منغول» و «مغول» به کار رفته است. مرحوم ملک الشعرای بهار، مصحح کتاب، در حاشیه آوردهاند که واژهٔ «منغول» را منابع اروپایی نقل میکنند، اما توضیح دیگری در این باره نمیدهند. تحقیقات دربارهٔ تاریخ و زبان مغولی نشان میدهد که «منغول» اصیلتر از «مغول» است و با ساده شدن آن یا منشایی غیر از زبان مغولی صورت تلفظ »مغول« به وجود آمده است. در متن تاریخ سیستان نیز انطباق دو نام منغول و مغول با سالشمار وقایعی که در هنگام کاربرد آنها رخ داده است، نشان میدهد نویسنده یا نویسندگان تاریخ سیستان در ضبط هر یک از این نامها در جای خود با دقت نظر عمل کرده اند.
In the book of Tārix-e-Sistān (History of Sistan), the words “Monγul” and “Moγul” has
been used to define the Turanian Invaders of Sistan. Malek o-Sho’arā Bahār, the editor
of manuscript, has noted without further explanation that the similar word “Mongol”
has been transmitted by European sources. Researches about Mongolian language and
history confirms that the word “Monγol” is more accurate than “Moγol” and the latter
form is either a simplification of the former or has a non-Mongolian origin. In the text
of Tārix-e-Sistān, comparing the occurrence of both words with the chronology of its
events indicates that the author(s) in recording those terms, have acted with precise
consideration.
خلاصه ماشینی:
این در حالی است که در کتاب تاریخ سیستان دو صورت ضبط «منغول » و «مغول » وجــود دارد و چنان کــه خواهد آمد از نظر تطبیق آن ها با شــرایط تاریخی تحولات ، درســت به کار رفته اند.
مرحوم ملک الشعرای بهار نیز در چهارچوب روش تصحیح مشخص خود در تاریخ سیستان ، عالمانه با پذیرش و ضبط هر دو صورت این نام ، آن ها را به همان شــکل اصلی نقل کرده و بدین ترتیب راه را برای تحقیقات بیشــتر باز گذاشته است .
در این حالت نیروی مهاجم در اصل از همان مغولان اصیلی بوده اند که «منغول » خوانده میشدند و بدین جهت در تاریخ سیستان ذیل وقایع سال ٦١٦ از همان واژة منغول استفاده شده است .
محقق فرانسوی رنه گروسه نخستین آشنایی با نام مغولان را مربوط به قرن هفتم تا نهم میلادی(اول تا سوم هجری) میداند و صورت «مول » در زبان چینی میداند که بعدها به صورت «مونگ وا» یا «مونگ وو» درآمده است (بنگرید به : رنه گروسه ، تاریخ مغول (چنگیزیان )، ترجمۀ محمد بهفروزی (تهران : نشر آزاد مهر، ١٣٨٤)، صص ٢-٢٧).
این خود علاوه بر این که دقت نظر مؤلفان تاریخ سیستان را میرساند، اهمیت و اصالت تحقیقات ادبی و تاریخی را نشــان میدهد، چرا که نام «منغول » در گزارش وقایع ســال هایی به کار رفته که شــخص چنگیزخان و فرزندانش اکتای و تولوی لشــکرهایی مرکب از مغولان اصلی را فرماندهی میکرده اند، اما نام مغول به سال های بعد مربوط میشود که عناصر غیر مغول سهم بیشتری در شکل گیری ارتش های دولت مغولان داشته اند.