چکیده:
پرسش از فرجام و پایان سیر و سفر دراز انسان در عرصه زمین و گستره تاریخ، پرسابقه، پیشینه دار و ذاتی وجود بشر است. به همانسان که انسان از مبدا میپرسد، از مقصد و پایان نیز پرسش میکند. از آنجا که بر پایه آموزههای آسمانی، حاکمیت در پایان تاریخ، حاکمیت دینی است، اساسیترین سوالی که رخ مینماید پرسش از نوع دین است و به دیگر سخن حاکمیت بر پایه کدام دین خواهد بود؟ برابر آموزههای قرآن کریم از آنجا که اسلام تنها دین مورد پذیرش نزد پروردگار است؛ ناگزیر حاکمیت دینی هم بر اساس اسلام خواهد بود؛ چنانکه برابر یافتههای پژوهش خدای سبحان در آیاتی از قرآن از این فراگیری اسلام خبر داده است اما سایر ادیان از بین رفته یا حداقل هیچ ظهور و بروزی نخواهند داشت زیرا پیروان اندک آنها مجال عرض اندام نخواهند داشت. روش تحقیق آمیزهای از روشهای نقلی، تاریخی و تحلیل محتوا است.
خلاصه ماشینی:
از آنجا که بر پایه آموزههای آسمانی، حاکمیت در پایان تاریخ، حاکمیت دینی است، اساسیترین سوالی که رخ مینماید پرسش از نوع دین است و به دیگر سخن حاکمیت بر پایه کدام دین خواهد بود؟ برابر آموزههای قرآن کریم از آنجا که اسلام تنها دین مورد پذیرش نزد پروردگار است؛ ناگزیر حاکمیت دینی هم بر اساس اسلام خواهد بود؛ چنانکه برابر یافتههای پژوهش خدای سبحان در آیاتی از قرآن از این فراگیری اسلام خبر داده است اما سایر ادیان از بین رفته یا حداقل هیچ ظهور و بروزی نخواهند داشت زیرا پیروان اندک آنها مجال عرض اندام نخواهند داشت.
این دیدگاه چنانکه اشاره شد با اشکالات فراوانی روبهروست؛ از آن جمله روایت مورد استناد با سیاق آیات موافق نیست؛ چونکه در آیه پیشین سخن از تلاش کافران برای خاموش کردن نور خدا(دین اسلام) بود در حالیکه اراده حق تعالی بر اتمام این نور تعلق یافته؛ و در بخش پایانی آیه سیطره دین حق را سبب ناخرسندی مشرکان دانسته است اما آیا آگاهی رسول اکرم( از ادیان و شرایع، مایه ناخشنودی کفار و مشرکان خواهد شد؛ آنهم بهگونهای که به خاموش کردن آن مصمم شوند؛ چنانکه از سیاق آیه هم میتوان دریافت که پس از گسترش دین حق، مشرکان و کافران در خاموش کردن آن کوشش فراوان دارند.
بیشتر مفسران غلبه دین اسلام با حجت و برهان و قهر و استیلاء بر سایر ادیان را در کنار هم آوردهاند که نشان از پذیرفتن هر دو احتمال دارد(طوسی، 1419: ج5، 209؛ طبرسی، 1406، ج5، 38؛ فخر رازی، ج16، 32-34؛ زحیلی، 1421: ج6، 265؛ مراغی، بیتا: ج10، 105) چنانکه معنای لغوی ظهور هم با این معنا موافقت دارد(مصطفوی، 1360، ج7، 182؛ عسکری، 1412: 389-390).