چکیده:
بررسی چگونگی شکلگیری بازار قزوین و ویژگی معماری کاروانسراها و پاسخ به این پرسش که روند شکلگیری بازار چگونه است؟خصوصیات معماری کاروانسراهای آن چه میباشد؟ موضوع این تحقیق است. اهمیت این تحقیق بر این است که علاوه بر شناسایی شهر از نظر اقلیم و بناهای موجود، به بررسی موقعیت بازار و عناصر آن در شهر بپردازیم. در این تحقیق با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، ابتدا منابع مکتوب مرتبط با موضوع به شکل اسنادی گردآوری شده و سپس با بررسی و تحلیل بناهای موجود، ویژگیهای کالبدی آنها تحلیل و تبیین شده است.که در این راستا جداولی ارائه شده است که در آنها ویژگی، تصاویر، پلان، مقاطع کاروانسراها طبقهبندی و مورد ارزیابی قرار گرفته است. نتایج تحقیق نشان میدهد که روند شکلگیری بازار از دوره صفوی آغاز و تا دوره پهلوی ادامه داشته است. بیشتر بازارها یک راسته اصلی و شکل خطی دارند، اما بازار قزوین دارای تناسبات مرکزی است و راستههایی تقریبا مستقیم دارد که این راستهها، شکل شطرنجی پیدا کردهاند و به نظر میرسد، به شکل آگاهانهای ایجاد شدهاند که کاروانسراهای بزرگ و فضای خیابان از عناصر هویتی آن به حساب میآیند. بیشتر کاروانسراهای آن در دوره قاجاریه و در دو طبقه با حجرههایی در اطراف حیاط شکل گرفتهاند که با ورودیهای متعدد به مجموعه بازار راه دارند.
خلاصه ماشینی:
بیشتر بازارها یک راسته اصلی و شکل خطی دارند، اما بازار قزوین دارای تناسبات مرکزی است و راستههایی تقریبا مستقیم دارد که این راستهها، شکل شطرنجی پیدا کردهاند و به نظر میرسد، به شکل آگاهانهای ایجاد شدهاند که کاروانسراهای بزرگ و فضای خیابان از عناصر هویتی آن به حساب میآیند.
2. موقعیت بازار در شهر قزوین در دوره صفوی به عنوان یکی از مهمترین راههای ارتباطی بین ایران و اروپا به مرکز بازرگانی و توزیع کالا بدل میشده است.
بیشتر بازارها یک راسته اصلی و شکل خطی دارند، اما بازار قزوین دارای تناسبات مرکزی است و راستههایی تقریبا مستقیم دارد که این راستهها، شکل شطرنجی پیدا کردهاند و به نظر میرسد، به شکل آگاهانهای ایجاد شدهاند که مسجدالنبی، فضای کاروانسراهای بزرک، فضای خیابان (امام خمینی) از عناصر هویتی آن به حساب میآیند.
2. کاروانسراها مطابق آماری که در زمان ناصرالدین شاه تنظیم گردیده و در مجموعه ناصری درج شده است، در سال 1304 هق، قزوین 26 باب کاروانسرا داشته است که در این بخش به بررسی چند کاروانسرا در مجموعه بازار میپردازیم: (مجابی، 1388: 241).
این سرا در میان بازار قزوین و نزدیک به چهار سوق بزرگ قرار دارد و در خاوری آن به بازار بزازها گشوده میشود.
بازار قزوین بر خلاف بیشتر بازارها که شکل خطی دارند دارای تناسبات مرکزی است و راستههایی تقریبا مستقیم دارد که این راستهها، شکل شطرنجی پیدا کردهاند و به نظر میرسد، به شکل آگاهانهای ایجاد شدهاند.