چکیده:
در دهههای اخیر کاربرد رویکردهای پسامدرن در حوزه ادبیات داستانی ایران گسترش یافته است. در اینجا با تعیین مشخصههای کلی پسامدرنیسم در داستان و تحلیل داستانهای کوتاه نویسندگان شاخص دهة هشتاد از دیدگاه منتقدان، کوشش شدهاست چشماندازی اجمالی از وضعیت پسامدرن آنها ارائه شود. در نتیجه میتوان گفت از میان داستانهای کوتاه بررسیشده، تنها 35% دست کم یک ویژگی پسامدرنیستی داشتهاند که از این میان بیشترین سهم مربوط به سالهای 82 و 86 و کمترین مربوط به سالهای 83 تا 85 است. با آنکه مشخصههایی چون فراداستان، پسامرگ و بعد سوم بیشترین بسامد و منطقهسازی و وانمودگی کمترین بسامد را داشتهاند و نویسندگان با اتخاذ شیوهای محافظهکارانه در مواجه با واقعیت، بیشتر به مقولاتی مربوط به طرح داستانی پرداختهاند تا مایة داستانی اما سیر بهرهگیری از مشخصهها نشان میدهد که تمایل نویسندگان در این دهه از مشخصههای ظاهری به سمت مشخصههای محتوایی سوق یافتهاست. بر این اساس اگرچه میتوان به دو رویکرد متفاوت میان نویسندگان در داستانپردازی پسامدرن اشاره کرد اما از میان آنها افرادی چون خسروی، شهسواری، یادعلی، بیگدلی، صادقی، مختاری، ریاضی و محمودی گاه با بسامد بالای تنوع کاربرد مشخصهها و گاه با تکیه اساسی بر بعضی مشخصهها توانستهاند تا حدودی سبک خاص خود را در داستان پسامدرن عرضه کنند.
خلاصه ماشینی:
در این مطالعه، با تعیین مشخصههای کلی پسامدرنیسم در داستان و تحلیل داستانهای کوتاه نویسندگان شاخص دهة 1380 ازدیدگاه منتقدان، کوشش شده است چشماندازی اجمالی از وضعیت پسامدرن آنها ارائه شود.
برایناساس، اگرچه میتوان به دو رویکرد متفاوت میان نویسندگان در داستانپردازی پسامدرن اشاره کرد، از میان آنها افرادی چون خسروی، شهسواری، یادعلی، بیگدلی، صادقی، مختاری، ریاضی، و محمودی گاه با بسامد بالای تنوع کاربرد مشخصهها و گاه با تکیة اساسی بر بعضی مشخصهها توانستهاند تا حدودی سبک خاص خود را در داستان پسامدرن عرضه کنند.
2 بعد سوم و داستانهای چندرسانهای تأثیر وضعیت پسامدرن در داستان فقط به محتوا و ساختار روایی آن محدود نمیشود، بلکه شکل عرضۀ آن را نیز تغییر داده است؛ شکلی که از آن میتوان با نام «بعد سوم» یاد کرد؛ آنچه جسم و ظاهر اثر را شکل میدهد.
پراکندگی ویژگیهای پسامدرن در مجموعههای احمد بیگدلی با توجه به نمودار، از میان دغدغههای پسامدرنیسم، دو مؤلفۀ «فراداستان» و «پسامرگ» مؤلف پابهپای هم در بیشتر داستانها دیده میشود؛ زیرا به قدرت مؤلف و ساختار تعریفشدة داستان بیش از هر گفتمان دیگری توجه شده است.
ویژگیهای پسامدرن بیانیههای جمعیت مبارزه با خشونت علیه اشیا {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (به تصویر صفحه مراجعه شود) نمودار 5.
ویژگیهای پسامدرن تقدیم به چند داستان کوتاه {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} (به تصویر صفحه مراجعه شود) نمودار 12.
درصد ویژگیهای پسامدرن در دهۀ 1380 در میان مشخصهها بهترتیب بیشتر از فراداستان، پسامرگ مؤلف و بعد سوم استفاده شده است که میتوان آنها را وجوه غالب داستان کوتاه پسامدرن این دهه شناخت.