چکیده:
زبان، یک نظام قراردادی(وضعی) منظّم از آواها و نشانههای کلامی و نوشتاری است و وسیلۀ برقراری ارتباط و تفهیم و تفاهم میان انسانهاست. بشر از زمانی که از توانایی زبان بهرهمند شد، به وجود زبانها و گویشهای مختلف پی برد. زبانشناسی، مطالعۀ علمی زبان انسان است. زبانشناسی عملی، نام شاخهای از دانش نوینی است که به بررسی شیوهها و تکنیکهای عملی پژوهشهای زبانی میپردازد و گویششناسی شاخهای از آن به شمار میرود. گویش لری کامفیروز متعلّق به شاخۀ زبانهای ایرانی جنوب غربی است و ساخت دستوری و واژگانی این گویش نشان میدهد که از فارسی میانه(پهلوی ساسانی) که خود دنبالۀ فارسی باستان است، منشعب شده است. کامفیروز یکی از مناطق وسیع شهرستان مرودشت در استان فارس است. پژوهش حاضر با تلفیقی از شیوۀ میدانی و توصیفی و با هدف تحلیل زبانشناختی انواع ضمیر در گویش لری کامفیروز فراهم آمده است. بررسیها نشان میدهد، انواع ضمیر در این گویش با فارسی معیار شباهتها و تفاوتهایی دارد؛ از جمله، برخی ضمیرهای این گویش با فارسی معیار یکسان است و برای بعضی از انواع ضمیرها از واژههای خاصی که مختص این گویش است استفاده میشود. گویشوران این گویش به جای ضمیر سوم شخص مفرد (او – وی) از /vo/ و به جای «این» و «آن» به ترتیب از /yo/ و /vo/ استفاده میکنند.
خلاصه ماشینی:
بی گمان کار بررسی گویشهای ایرانی از اهمیت شایانی برخوردار است؛ زیرا گردآوری گویشها و زبانهای محلی و نیز بررسی عملی آنها میتواند به غنای زبان وادب فارسی کمک شایانی نماید و در ساختن واژههای جدید مورد استفاده قرار گیرد.
بنابراین ثبت و نگارش هر گویش ایرانی از جمله گویش لری کامفیروز میتواند در طبقهبندی گویشهای ایرانی مؤثر باشد و همچنین دستهبندی آنها بر اساس مرزهای زبانی، تهیۀ نقشۀ زبانشناختی و اطلس گویش برای کمک به فارسی پژوهان و بسیاری از پژوهشگران مفید خواهد بود.
ارانسکی در کتاب خود با نام «زبانهای ایرانی»، زبانها و گویشهای ایران را از نظر تاریخی و لهجهشناسی مورد بررسی قرار داد و در این پژوهشها به گویش لری توجه ویژهای نمود.
ضمایر پرسشی 2 معروفترین ضمیرهای پرسشی در گویش لری کامفیروز عبارتند از: demonstrative pronouns question pronouns (به تصویر صفحه مراجعه شود.
ضمایر مبهم 1 (نامشخص) مبهمات، کنایاتی هستند که در معانی آنها یک نوع ابهام دیده میشود(خیامپور، 1392: 33) معمولا ضمایر مبهم در گویش لری کامفیروز عبارتند از: (به تصویر صفحه مراجعه شود.
بررسی و توصیف این گویش میتواند منبع مهمی برای پژوهش در علوم دیگر از جمله مـردمشناسی، جامعهشناسی و غیره باشد و از راه شناخت زبانها و گویشهای خویشاوند، میتوان به رابطۀ آنها با یکدیگر پی برد.
نتایج این پژوهش نشان میدهد که ساخت انواع ضمیر در گویش لری کامفیروز با برخی از ضمیرهای فارسی معیار یکسان است ولی در ساخت برخی از ضمیرها واژههایی در این گویش وجود دارد که گویشوران از آنها بهره میگیرند.