چکیده:
تنها پادشاه زن در قرآن کریم ملکه سبا است. محققان در تحلیل رفتار این شخصیت با مردمان سبا دو رویکرد متفاوت دارند؛ از نظر برخی وی فرد مستبدی بوده که با مردم همانند بردگان رفتار میکرد و حکومتش باعث رکود جامعه سبا و رواج خورشیدپرستی شده بود. در مقابل عدهای بر این باورند که قرآن کریم هیچگونه انتقادی نسبت به زمامداری ملکه نکرده است، از اینرو حاکمیت وی مورد تایید خدای متعال است. بررسی ادله این رویکردها نشان میدهد عدم بررسی دقیق آیات مربوط به این بحث، نقطه مشترک هر دو رویکرد است. این در حالی است که نتیجه بررسی این آیات میتواند نقش مهمی را در «تحلیل تهدید ملکه سبا توسط سلیمان×» و در برخی مباحث فقهی چون «نفی استبعاد از مشروعیت جهاد ابتدایی معصومان» و «جواز حکومت زنان» ایفا کند. باید توجه داشت در صورت اثبات رویکرد نخست رفتار ملکه نقشی سلبی در «جواز حکومت زنان» دارد و تهدید سلیمان× در قالب «جهاد دفاعی» قابل تحلیل است اما در صورت اثبات رویکرد دوم با فراهم بودن مقدماتی دیگر میتوان از این تحقیق در دو بحث فقهی مذکور استفاده کرد. البته تحلیل رفتار ملکه با مردم سبا نشان میدهد ادله رویکرد نخست قوت چندانی ندارد.
خلاصه ماشینی:
باید توجه داشت در صورت اثبات رویکرد نخست رفتار ملکه نقشی سلبی در «جواز حکومت زنان» دارد و تهدید سلیمان× در قالب «جهاد دفاعی» قابل تحلیل است اما در صورت اثبات رویکرد دوم با فراهم بودن مقدماتی دیگر میتوان از این تحقیق در دو بحث فقهی مذکور استفاده کرد.
براساس نظر برخی لغتشناسان «المیم و اللام و الکاف أصل صحیح یدل علی قوة فی الشی ء البته این عبارت را میتوان بهگونهای دیگر نیز تفسیر کرد: «تعامل ملکه با قوم خود پسندیده بوده که کسی به آن اعتراض نمیکرد»، اما ظاهرا برای اثبات آن دلیلی با توجه به ماده و کاربرد «تملک» وجود ندارد.
2 ممکن است گفته شود دانشمندان اهلسنت این احادیث را تلقی به قبول کردهاند؛ زیرا افزون بر تصریح ترمذی و حاکم نیشابوری به صحت آنها (ترمذی، 1422: 4 / ح2262؛ حاکم نیشابوری، بیتا: 5 / 525)، در کتاب صحیح بخاری نیز آمده است اما با این حال تحقیقات جدید نشان میدهد این احادیث بهطورکلی متن حدیث به روایت حاکم نیشابوری به این شکل است: «عن ابیبکرة رضی الله عنه قال لما کان یوم الجمل أردت أن آتیهم أقاتل معهم حتی ذکرت حدیثا سمعته من رسول الله| انه بلغه ان کسری أو بعض ملوک الأعاجم مات فولوا امرهم امرأة فقال رسول الله|: «لا یفلح قوم تملکهم امرأة» برای نمونه میتوان به چند مورد از این اسناد اشاره کرد:الف) نقل بخاری: حدثنا عثمان بن الهیثم حدثنا عوف عن الحسن عن أبی بکرة قال ...