چکیده:
اشتقاق از مباحث واژهشناسی و راهی برای درک دقیق مفاهیم کلمات، شناخت و تولید گونههای مختلف واژگان است، اشتقاق کبیر یکی از انواع اشتقاق بوده و در واژگانی یافت میشود که تعداد و نوع حروف اصلیشان یکسان اما در ترتیب آن متفاوتند. ازآنجا که واژهشناسی قرآن مقدمهای برای فهم آیات است و اشتقاق کبیر نیز یکی از مباحث واژهشناسی است، از اینرو، مقاله حاضر در صدد آن است تا وجود یا عدم وجود این نوع واژگان را بررسی کند و در صورت وجود، ارتباط معنایی میان آنها را مورد تحقیق قرار دهد و در صورت وجود رابطه معنایی بین آنها، دامنه تاثیر آن را بر تفسیر و فهم کلام الهی بررسی نماید. از بررسی آمار و تحقیق انجامیافته نتایج زیر بهدست آمده است: واژگان اشتقاق کبیر در قرآن 348 ماده است که از این تعداد 234 ماده دارای دو مشتق، 82 ماده دارای سه مشتق، 23 ماده دارای چهار مشتق، 7 ماده دارای پنج مشتق و 2 ماده دارای مشتقات ششگانه است. در بیشتر موارد وجود رابطه معنایی میان واژگان مشهود بوده و در تعدادی از واژگان ارتباط معنایی مشهودی در قرآن یافت نگردید. کشف ارتباط معنایی، به یافتن گوهر معنایی واژه در آیه کمک نموده و در موارد اختلافی میان مفسران، راهی در جهت گزینش نظر صحیحتر ارائه مینماید.
خلاصه ماشینی:
ازآنجا که واژهشناسی قرآن مقدمهای برای فهم آیات است و اشتقاق کبیر نیز یکی از مباحث واژهشناسی است، از اینرو، مقاله حاضر در صدد آن است تا وجود یا عدم وجود این نوع واژگان را بررسی کند و در صورت وجود، ارتباط معنایی میان آنها را مورد تحقیق قرار دهد و در صورت وجود رابطه معنایی بین آنها، دامنه تأثیر آن را بر تفسیر و فهم کلام الهی بررسی نماید.
اصل معنایی ریشه «دفء» ابنفارس معنای این ریشه را گرم شدن دانسته (ابنفارس، 1404: 2 / 287) اما مصطفوی افزون بر آن، حفظ را نیز ذکر میکند.
(مصطفوی، 1430: 3 / 2) «دفء» با توجه به معانی که اهل لغت برای آن ذکر نمودهاند، مانند: گرما، پوشش، پشم، مو، پناه دیوار و بچه شتر، بهنظر میرسد آنچه سبب گرما و دفع سرما میشود، را «دفء» گویند که میتواند در معنای حقیقی یا مجازی بهکار رود، بهطور مثال در شیر و سایر منافع شتر معنا مجازی بوده از این جهت که این موارد سبب گرمی زندگی میشود.
معنای ریشه «دفأ» و مشتقات آن در قرآن معانی که مفسران برای «دفء» در آیه مورد بحث ذکر نمودهاند، بدین شرح است: - پشم.
(ابنسیده، 1421: 2 / 308) اصل معنایی ریشه «وأد» در لغت ابنفارس و مصطفوی معنای این ریشه را «سنگین کردن چیزی با چیز دیگری» دانسته و چون فرد زنده بهگورشده با خاکی که رویش ریخته میشود، سنگین میگردد، به او «الموؤدة» گفته شده و نیز به شتری که بار سنگینی را میبرد «وئید» گفته میشود.