چکیده:
استرداد مجرمان فرایندی رسمی است که بهوسیله آن شخصی از دولتی به دولت دیگر مسترد میشود. شروط اساسی ایجابی برای استرداد عبارتاند از: مجرمیت مضاعف، قابل استرداد بودن جرم، و اصل اختصاص. بنا بر اصل اختصاص، شخصی که مسترد میشود بهجز جرمی که استرداد بهمنظور آن انجام شده یا هر جرمی که دولت درخواستشونده با آن موافقت نموده است، نباید تحت بازداشت، تعقیب و مجازات قرار گیرد. فلسفه وجود اصل اختصاص حمایت از حقوق متهم و همچنین تامین امنیت خاطر دولت درخواستشونده برای اطمینان از عدم سوءاستفاده احتمالی دولت درخواستکننده است. این اصل در منابع استرداد در نظام حقوقی ایران، امریکا و معاهده الگوی سازمان ملل پذیرفته شده است. با توجه به فلسفه وجودی این اصل در حمایت همزمان از حقوق متهم و دولت، یکی از مشکلات اجرای اصل اختصاص، امکان انصراف از این اصل از سوی دولت و یا متهم است که چالش مربوط به ذیحق اصل اختصاص را ایجاد مینماید، و اینکه آیا در صورت انصراف دولت از اصل، متهم میتواند به آن استناد کند. پژوهش حاضر ضمن بررسی اسناد و رویه قضایی به این نتیجه میرسد که با قائل شدن سلسلهمراتب میان منافع مورد حمایت اصل و اولویت بخشیدن به منافع دولت درخواستشونده میتوان تعارض منافع دولت و متهمان را در اجرای این اصل حل نمود؛ مشروط به اینکه انصراف دولت ناقض سایر حقوق متهمان نباشد.
خلاصه ماشینی:
برابر اصل اختصاص که قاعدة اختصـاص نيـز خوانـده مـيشـود (Specialty Rule)، دولـت درخواست کننده فقط ميتواند شخص مسـتردشـده را بـراي جـرم يـا جرايمـي کـه درخواسـت استرداد آن از سوي دولت درخواست شونده پذيرفته شده است ، محاکمه يا مجازات کند و بـراي عنوان يا عناوين اتهامي ديگر جز مورد يا موارد مورد توافق اين اختيار را نـدارد.
بـه موجـب ايـن اصل ، هرگاه مجرمي در مقاطع زماني مختلف اقدام به ارتکاب جرايم متعددي نمايد و درخواست استرداد صرفا به دليل يکي از آن جرايم ارتکابي صورت پذيرد، دولت درخواسـت کننـده پـس از تحويل گرفتن متهم ، نبايد او را به علت سـاير جـرايم ارتکـاب يافتـه قبـل از تقاضـاي اسـترداد، محاکمه و مجازات کند (خالقي، ١٣٨٤، ص ١٨)؛ بنابراين ، پـس از محاکمـه يـا رهـايي از اتهـام يادشده ، بايد زمان مناسب به او داده شود تـا بـه دولـت پناهنـده خـود بـاز گـردد ( & Garcia .
به موجب آن : «١: شخصي که بر اساس اين معاهدة الگو مسترد ميشود، نبايـد اقدامي عليه وي به منظور تعقيب ، بازداشت ، مجازات و استرداد دوبارة وي بـه دولـت ثالـث صـورت بگيرد يا در قلمرو دولت درخواست کننده در معرض هرگونه محدوديت هاي ديگر از آزادي شخصي براي هر جرمي که قبل از استرداد وي مرتکب شده قرار گيرد، به غير از: الف : جرمي کـه اسـترداد به آن منظـور صـادر شـده اسـت .