چکیده:
یکی از جنبههای شاخص ادب فارسی، توجه شایان اهل ادب به موضوعات قرآنی و قصص انبیاست. بخشی از این داستانها و شرححالنویسیها منبعث از قرآن کریم است که هیچ خللی در آن راه ندارد و در حقیقت، زینتبخش متون ادبی است. اما بخش چشمگیری از آن، تحت تأثیر اسرائیلیات شکل گرفتهاست. به علت هماهنگی قرآن کریم با برخی از موضوعات تورات و انجیل و گرویدن جمعی از علمای اهل کتاب، نظیر کَعبالأحبار، وهببن منبّه، ابوهریره و دیگران به اسلام، سبب شدهاست تا مفسران و تاریخنگاران به منابع اهل کتاب و گفتههای آنان توجهی ویژه نمایند و از اینجاست که داستانهای مجعول و ساختگی آنان در حوزۀ متون تفسیری، تاریخی و ادبی رخنه کرد. شعرا و نویسندگان ادب پارسی که با متون تفسیری و تاریخی مأنوس بودهاند، تحت تأثیر این افسانهها و احادیث ساختگی قرار گرفتند و ناخواسته همچون مفسران و تاریخنگاران در ترویج اسرائیلیات نقش اساسی ایفا نمودند. متأسفانه بخش عمدۀ این افسانهبافیها مربوط به زندگی انبیاست و پیامبر اکرم(ص) نیز از این امر مستثنی نیست، بلکه در بخش احادیث، بیش از دیگر انبیا در معرض اسرائیلیات قرار گرفتهاند. این پژوهش به شیوۀ توصیفیـ تحلیلی تلاش دارد تا به این پرسش پاسخ گوید که چه جنبههایی از زندگی پیامبر اسلام(ص) تحت تأثیر اسرائیلیات قرار گرفتهاست و نقش مفسران، تاریخنگاران و از همه مهمتر، نقش شاعران و نویسندگان ادب فارسی در اشاعۀ این گونه جعلیات چه بودهاست؟
خلاصه ماشینی:
این پژوهش به شیوۀ توصیفیـ تحلیلی تلاش دارد تا به ایـن پرسـش پاسـخ گویـد کـه چـه جنبـه هـایی از زنـدگی پیـامبر اسـلام (ص ) تحـت تـأثیر اسرائیلیات قـرار گرفتـه اسـت و نقـش مفسـران ، تـاریخ نگـاران و از همـه مهـم تـر، نقـش شـاعران و نویسندگان ادب فارسی در اشاعۀ این گونه جعلیات چه بوده است ؟ واژگان کلیدی: اسرائیلیات ، حضرت محمد(ص )، افسانه ها، روایـات جعلـی ، علمـای اهل کتاب .
هدف اصلی از جعل احادیث و افسانه بافیها عبارت بود از: «شکستن شخصیت و اعتبـار پیامبر، بالا بردن قدرتمندان و حکام بعد از وی و تخریب اسلام در دو جبهۀ اعتقاد و عمـل » (عسکری، ١٣٨٧، ج ١: ٢١٥) و مهم ترین عواملی که زمینه را برای ورود بسیاری از روایـات اسرائیلی و اکاذیب و اباطیل در قالب روایـات و احـادیثی فـراهم آورده ، عبـارت اسـت از: ضـعف فرهنگـی عـرب ، جلـوگیری از کتابـت احادیـث پیـامبر(ص )، حضـور قصـه گویـان و داستان پردازان در انجمن هـای مسـلمین ، خلاصـه گـویی قـرآن کـریم در نقـل داسـتان هـای پیامبران و شرح و تفصیل کتاب های پیشین در نقل قصـص ، کینـه و حقـد برخـی از علمـای یهودی و مسیحی، همراهی و حمایت های بیدریغ زمامداران اموی و مهم تر از همـه ، توجـه ویژۀ مفسران و تاریخ نگاران قرون نخستین اسلامی به این گونه افسـانه هـا و احادیـث جعلـی است که پس از گذشت قرن ها، امروزه آثار آنـان دسـتاویزی بـرای کینـه تـوزی مستشـرقان شده است (ر.