چکیده:
چرخه عمر و سبک زندگی متفاوت مرد و زن در جمعیتهای انسانی همواره تفاوتهای جنسیتی مهمی را در مرگ دو جنس پدید آورده است. مطالعة حاضر، الگوهای علتـ سن شکاف جنسی مرگومیر در ایران و روند تحولات آن را در ایران طی یک دهة اخیر بررسی میکند. دادههای مطالعه، از سامانة ثبت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اخذ شده و پس از ارزیابی و تصحیح به روش تعدیلشده براسـ تراسل و روش بنتـ هوریوشی مورد استفاده قرار گرفته است. یافتهها نشان میدهد تفاوت جنسی امید زندگی در سال 1385 حدود 5/3 سال بوده که در سال 1390 به 9/2 سال کاهش یافته و سپس با اندکی افزایش در سال 1394 به 3 سال رسیده است. در طول دورة مطالعهشده، حدود 80 درصد از تفاوت جنسی مرگومیر مربوط به تفاوتهای مرگومیر مردان و زنان در سنین 20 تا 64 سالگی بوده است. حوادث غیرعمدی در هر سه دوره نقشی مسلط در شکاف جنسی مرگومیر داشتند، اما سهم آن در طول زمان کاهش یافته و از 60 درصد به حدود 42 درصد در فاصله سالهای 1385 تا 1394 رسیده است. درمقابل، در این دوره، نقش بیماریهای قلبی عروقی در تبیین فزونی امید زندگی زنان نسبت به مردان، از 9 درصد به 20 درصد و نقش سرطانها از 10 درصد به 15 درصد افزایش یافته است. مطالعة تفاوت جنسی در علل مرگومیر میتواند ضمن نشاندادن ظرفیتهای کاهش مرگومیر مردان، به شناسایی نقاط بحرانی مرگومیر زنان برحسب علت و سن نیز کمک کند. بر این مبنا، میتوان با تمرکز برنامهریزیهای بهداشتی و پیشگیری از بیماریها در جهت مشخص، تفاوت جنسی مرگومیر را کاهش داد و درضمن، امید زندگی در هر دو جنس را بهبود بخشید.
خلاصه ماشینی:
در طول دوره مطالعه شده ، حدود ٨٠ درصـد از تفـاوت جنسـی مـرگ ومیـر مربـوط بـه تفاوت های مرگ ومیر مردان و زنان در سنین ٢٠ تا ٦٤ سالگی بوده است .
با وجـود ایـن ، در دهه های اخیر این کشورها شاهد روند همگرایی در کاهش شکاف جنسی بوده اسـت ؛ مثلا، در بریتانیا طی ٣٠ سال گذشته تفاوت امید به زندگی مردان و زنـان از ٦ سـال بـه ٤/١ سال کاهش یافته است .
نتیجه گیری در این مطالعه ، سهم گروه های سنی و علل مرگ ومیر در تغییرات شکاف جنسی امید بـه زندگی در بدو تولد بین سال های ١٣٨٥ تا ١٣٩٤ در کشور بررسی شـد.
با مطالعه تفاوت جنسی در علل مرگ ومیر می توان علاوه بر نشان دادن ظرفیت های کاهش مرگ ومیر مـردان ، نقـاط بحرانی مرگ ومیر زنان برحسب علت را نیز شناسایی کرد و بـا تمرکـز برنامـه ریـزی هـای بهداشتی و پیشگیری از بیماری ها در جهت مشخص ، هم تفـاوت جنسـی مـرگ ومیـر را کاهش داد و هم روند افزایش امید زندگی در هر دو جنس را بهبود بخشید.
‘The narrowing sex differential in income populations: effects of differences inـlife expectancy in high .
‘The impact of health behaviors and life quality on gender differences in mortality’.
‘Narrowing sex differences in life Canadian Studies in ,’١٩٩١ـ١٩٧١ ,expectancy.
‘Contributions of biological and behavioural factors to changing sex differences in ischemic heart disease mortality’, in: Lopez A.
‘The sex differential in morbidity, mortality, and .
‘The changing gender differences in life expectancy .