چکیده:
فرزندآوری در نظام فقه اسلامی، اعم از امامیه و اهل سنت، مطلوب و ضروری است، اما با توجه به اوضاع و احوال کنونی جامعه و تغییرات حکم حکومتی در فرزندآوری و مهار جمعیت، لازم است حکم فرزندآوری و اختلاف میان امامیه و مذاهب اهل تسنن در این باره تبیین شود. در بررسی تطبیقی فرزندآوری میبینیم که اهل سنت، هم عالمان قبل از شاطبی همچون ابواسحاق شیرازی، امامالحرمین، غزالی، و هم فقیهان بعد از شاطبی، خاصه عالمان معاصر، در استنباطات فقهی و تأملات اجتهادی در نصوص، قائل به احتساب حفظ نسل به عنوان مقاصد شریعت هستند. برخی عالمان امامیه نیز با نظر به هدفمندبودن شریعت و قبول امکان استخراج مقاصد شریعت از اوضاع حالی و مقالی نصوص و با استعانت از بنای عقلا و دیگر طرق به نحو غیرمصرح، فرزندآوری را از مقاصد شریعت میدانند. فرزندآوری به عنوان یکی از ساحتهای تحقق و تعیّن حفظ نسل نزد فقیهان فریقین دارای مصلحت است که اعم از ملزمه و غیرملزمه است. در این پژوهش، علاوه بر تطبیق میانمذاهبی رابطه فرزندآوری با مصلحت حفظ نسل به عنوان یکی از مقاصد ضروری شریعت اسلام، به تبیین حکم فرزندآوری ناشی از این ارتباط در ضمن اقوال سهگانۀ اباحه، استحباب و وجوب کفایی، و تأمل در آن میپردازیم.
خلاصه ماشینی:
بررسی تطبیقی حکم فرزندآوری در فقه عامه و امامیه با رویکردی بر مقاصد شریعت لیلا ثمنی سید محسن فتاحی طوبی شاکری [تاریخ دریافت: 09/02/97 تاریخ پذیرش: 15/05/97] چکیده فرزندآوری در نظام فقه اسلامی، اعم از امامیه و اهل سنت، مطلوب و ضروری است، اما با توجه به اوضاع و احوال کنونی جامعه و تغییرات حکم حکومتی در فرزندآوری و مهار جمعیت، لازم است حکم فرزندآوری و اختلاف میان امامیه و مذاهب اهل تسنن در این باره تبیین شود.
فرزندآوری، حفظ نسل، فقه امامیه، فقه مقاصدی مقدمه نظر به اینکه خداوند حکیم است و غنی، عقل سلیم حکم میکند که هم شریعت اسلام هدفمند باشد و هم احکام آن دارای مقاصد و عللی باشد؛ و چون همۀ شرایع برای تضمین مصالح آنی و آتی بندگان وضع شدهاند، تعلیلپذیری احکام شریعت، اختصاص به اسلام ندارد و شامل همۀ ادیان میشود.
در دیدگاه امامیه، اگرچه مقاصد شریعت به صراحت اهل سنت کمتر مطرح شده است، اما با توجه به تصریحنشدن به حکم فرزندآوری، وجود مبانی کشف مقاصد شریعت و با عنایت به منابع امامیه، اعم از دلیل نقلی (آیات و روایات درباره فرزندآوری) و دلایل عقلی، لازم است مسئله فرزندآوری بررسی شود.
بسیاری از علمای اهل سنت فرزندآوری را به عنوان مصداق بارز حفظ نسل، از مقاصد شریعت میدانند؛ و نیز معتقدند شهوت هم برای تحقق این مقصد خلق شده است (غزالی طوسی، بیتا: 2/24).
اما اینکه فرزندآوری از مقاصد تشریع نکاح است و لذا باید الزام شرعی برای تأمین آن وجود داشته باشد، مناقشهپذیر است؛ به این بیان که لزومی ندارد شارع برای تأمین هدف، حتما تکلیف شرعی، جعل کند؛ چراکه ممکن است صرف نظر از جعل تشریعی و فقط با تنظیم تکوین غرض شارع حاصل شود.