چکیده:
متون کهن ، بهترین منابع برای لغت شناسی در زبانند ، دیوان رودکی بدلیل داشتن لغات بسیار قدیمی پهلوی یکی از بهترین منابع است . بسیاری از لغات در طول زمان تغییر معنا داده وبسیاری نیز از بین میروند ، همچنین برخی از آنها بواسطه تحریف کاتبان دچار دگرگونی شده اند بگونه ای که شناخت صورت درست کلمه، محتاج پژوهشی جدیدست . در این مقاله ، نه لغت از این نوع لغات با توجه به ریشه های باستانی و میانه آن بررسی شده اند .
خلاصه ماشینی:
فارسی دری ، فارسی باستان ، پهلوی ، دیگر زبانهای ایرانی باستان ١ - استادیار فرهنگ و زبانهای باستان دانشگاه تهران مقدمه ابوعبدالله جعفربن رودکی استاد شاعران خراسان ، و سلطان شاعران سده سوم و چهارم هجری است که سروده های ساده و زیبای او تاثیر شگرفی بر اعتلای شعر و نیز گسترش زبان پارسی برجای نهاده است .
درون سپید برف برآمد بـه کوهـسار سـیاه وچون درون شدآن سرو بوستان آرای و آن کجا بگوارید نـاگوار شدسـت و آن کجا نگزایست گشت زود گـزای (رودکی ، ابیات ٤٩٨- ٤٩٧) درون : [ndru]: استاد نفیسی در توضیح معانی مهجور دیوان رودکی مینویسند که : «در فرهنگها معنائی که مناسب مفهوم بیت شماره ٤٩٧ باشد کـه ایـن کلمـه در آن آمده است نیاورده اند و احتمالا کلمه درونه به معنی کمان ندافی و حلاجـی اسـت که از فرهنگها فوت شده است ».
٢ واژه مذکور بصورت «درونه » در فرهنگهـا آمـده ، چنانکه در صحاح الفرس ، ص ٢٧٧ این بیت از رودکی نقل شده : ســرو بــودیم چنــد گــاه بلنــد گوژ گشتیم (و) چـون درونـه شـدیم برهان قاطع ذیل همین واژه گوید: «درونه بفتح اول و با واو مجهول بر وزن نمونـه ، ...
٣ اگر این واژه تصحیفی از ژکیـدن / ژک باشد، چنانکه استاد معین نیز در ذیل برهان ٤ بدان اشاره دارد، در اینصورت به معنی سخنی است «که از روی غضب و خشم در زیر لب گویند و کسی که با خود همی تندد...